De Jonge Jacob
De geschiedenis van DE JONGE JACOB
Vergaan
Op 27 juli in het jaar 1858, omstreeks 12 uur, zonk de houten hektjalk; DE JONGE JACOB, in de Dordtse Kil, ter hoogte van Willemsdorp, tijdens een zware bui. Zwaar beladen met basaltstenen onderweg vanaf de boven Maas naar Waspik.
Lichten
In het voorjaar van 2006 liet Rijkswaterstaat in de Dordtse Kil baggerwerkzaamheden uit voeren om de vaargeul weer op voldoende diepte te brengen. Tijdens deze werkzaamheden stuitte het baggervaartuig op grote stukken hout. Omdat het mogelijk om archeologisch waardevolle resten ging, werd op advies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, vallend onder Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, besloten het ongeschonden achterschip van het wrak in zijn geheel op te graven en te lichten. Al snel bleek het een interessant en waardevol wrak te zijn, dat volgens het internationaal Verdrag van Malta bewaard moest blijven.
Op 20 december 2006, na 150 jaar gezonken te zijn geweest kwam het indrukwekkende achterschip van DE JONGE JACOB weer boven water. Het achterschip werd op een ponton geplaatst en vervoerd naar Duivelseiland, het terrein van Rijkswaterstaat in Dordrecht. Daar is het voorzichtig in een bedding van zand geplaatst. Over het wrak is een loods gebouwd, waar de temperatuur en vochtigheid geregeld werden, om de conditie van het wrak te handhaven, in afwachting van een definitieve bestemming.
| Vol goede moed is DE JONGE JACOB onderweg naar het ruim van de LASHbak van vereniging De Binnenvaart. Foto; Cees de Bijl. |
Tentoonstellen
Het wrak van DE JONGE JACOB is gevonden binnen de gemeente Strijen en valt in principe onder het beheer van het archeologisch depot van de provincie Zuid-Holland. Zowel de Provincie als het Rijk (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) in haar functie van eindverantwoordelijke voor de archeologische monumentenzorg) zouden het toejuichen als het wrak een publieke bestemming krijgt. Daarbij is Dordrecht als geschikte locatie voor een presentatie genoemd, een wens die ook in de stad zelf leeft.
De belangrijkste reden om het wrak tentoon te stellen is dat deze tjalk de aandacht kan vestigen op een onderbelicht, maar zeer belangrijk deel van de Nederlandse geschiedenis. De binnenvaart was tot de ontwikkeling van het wegennet en spoorwegennet de voornaamste manier van transport. Daar komt bij dat voor Dordrecht, dat zo sterk verbonden is met scheepsbouw en binnenscheepvaart, het opstellen van het geconserveerde wrakdeel een bijzondere aanwinst zijn. Het forse (circa 6 x 6 x 3,5 meter) fragment is op zich indrukwekkend genoeg, wat nog wordt versterkt door de vele zichtbare details van bouw en indeling. In het wrak is een scheepsinventaris aangetroffen, bestaande uit vaatwerk, blokken, gebruiksvoorwerpen en een klok. De inventaris zou samen met het wrak getoond kunnen worden; het geheel kan een tastbaar en indrukwekkend getuigenis van de 19e eeuwse binnenvaart vormen. Deze houten tjalk is een uniek relict. Van de vele duizenden houten tjalken die vanaf de 17e eeuw in het Nederlandse en Vlaamse kustgebied hebben gevaren, is niet één exemplaar bewaard gebleven. De tjalk was het klassieke en meest gebruikte binnenschip. Er bestaan nu alleen nog maar ijzeren tjalken.
Toekomst
Het plan groeit om het wrak over te dragen aan vereniging De Binnenvaart. Zij willen DE JONGE JACOB dan ten toon stellen in een reeds aangeschafte LASHbak, die aan het museumschip de RENE SIEGFRIED gekoppeld is. Tezamen vormen deze het eerste en enige Binnenvaartmuseum van Nederland. De LASHbak zal in zijn geheel worden omgebouwd tot expositieruimte. DE JONGE JACOB zal centraal in deze ruimte worden geplaatst. Om het wrak zal langs de zijden van de LASHbak een galerij worden gemaakt waar vitrines, foto’s en informatieborden worden geplaatst. Het wrak, de inventaris en het verhaal van de 19e eeuwse binnenvaart kan op deze manier de aandacht krijgen die het verdient.
In september 2009 wordt grootscheeps in het land bekend gemaakt dat DE JONGE JACOB, uit 1840, vanaf de loods op het Duivelseiland door middel van een grote kraan in het ruim in de LASHbak van vereniging De Binnenvaart geplaatst gaat worden. Drie jaar na lichting uit de Dordtse Kil, zou DE JONGE JACOB eindelijk een bestemming gevonden moeten hebben en zou dit maritiem historisch erfgoed in ieder geval behouden worden voor de eerste 15 jaar.
Op 23 september is alles in gereedheid om DE JONGE JACOB aanboord te verwelkomen. Onder begeleiding van vrijwilligers van vereniging De Binnenvaart en de nodige pers, wordt DE JONGE JACOB d.m.v. de kraan in de LASHbak geplaatst. Tijdens het positioneren van het wrak in de LASHbak, wat een heel nauwkeurig karwei was, en daardoor verschillende keren opnieuw moest plaats vinden, begon DE JONGE JACOB toch raar te doen en bleek dat het voorste stuk te ernstig vermolmd te zijn. Drie jaar aan de wal te hebben gestaan bleek toch te lang te zijn. Daarop werd besloten het wrak terug op de wal te plaatsen, wat een grote teleurstelling was.
De LASHbak werd weer ledig, door de duwboot DE HOOP 1, terug naar het Wantij gebracht en iedereen ging zeer gedesillusioneerd huiswaarts.
Maar Jos Hubens geeft het niet op en stelde voor om het vermolde deel van het wrak eraf te zagen en dan zou het mooiste deel, namelijk de achtersteven met een gedeelte van de kont over blijven. Hierop hebben de betrokken deskundigen gestudeerd en inmiddels is het slechte stuk met de kettingzaag verwijderd. In week 46 zal er door de Firma Tukker uit Gorinchem een stalen frame rond het restant van DE JONGE JACOB aangebracht worden. Aan dit frame kan dan DE JONGE JACOB in het ruim van de LASHbak gehesen worden. Op woensdag 18 november zal dan de tweede en hopelijk de definitieve plaatsing, plaats vinden.
|
Op deze driedimensionale computeranimatie is te zien hoe expositieruimte in de LASHbak eruit moet komen te zien. De restanten van DE JONGE JACOB staan op de vloer en langs een hoger gelegen galerij worden de gebruiksvoorwerpen die in het wrak zijn gevonden geëxposeerd. Tekening: vereniging De Binnenvaart.
|
Inrichting LASHbak
In de LASHbak wordt niet alleen het achterschip van DE JONGE JACOB geplaatst maar ook de inventaris, bestaande uit 200 verschillende onderdelen, wordt ten toon gesteld. Daarnaast moet de expositie ook een educatieve functie krijgen welke de samenhang tussen Dordrecht en de Binnenvaart laat zien. Dit kan door middel van audio- en visuele middelen, hiervoor is door het Prins Bernhard Cultuur Fonds een bedrag van € 25.000,- toegezegd. Dit is heel mooi, maar is helaas nog niet genoeg, vereniging De Binnenvaart is op zoek naar minimaal nog eens € 25.000,-, om het plan, ontworpen door een professioneel bureau, gestalte te geven.
De aankoop, verbouwing en overige kosten, van de LASHbak worden geheel gedragen door de leden van vereniging De Binnenvaart. De werkzaamheden worden uitgevoerd door enkele hard werkende vrijwilligers.
Gedurende een jaar, na plaatsing van DE JONGE JACOB, wordt het wrak, onder deskundige begeleiding van een specialist maritieme materialen, van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, geconserveerd. Het ligt in de bedoeling dit conserveringsproces te laten volgen door bezoekers, daarom wordt er gestreefd het Binnenvaartmuseum van ruimere openingstijden te voorzien. Dit kan echter alleen als zich meer vrijwilligers zich beschikbaar stellen.
De volgende fondsen maken het mogelijk om een tentoonstelling, in de LASHbak in te richten, omtrent de hektjalk DE JONGE JACOB.
Dit is een welkome uitbreiding van het Binnenvaartmuseum in Dordrecht door vereniging De Binnenvaart.
Jos Hubens
Ambassadeur vereniging De Binnenvaart