Men dient er rekening mee te houden,
dat sommige maten in de loop der tijden andere waarden gekregen hebben. Amsterdamse maten:
duim: 2,574 cm
voet: 28,31 cm = 11 duimen
vadem: 169,88 cm = 6 voeten
roede: 368,07 cm = 13 voeten
el: 68,781 cm
Engelse maten
Eng. el: 91,44 cm = 1 yard
Eng. duim: 2,547 cm = 1 inch
Eng. voet: 30,56 cm = 1 feet
Eng. Zeemijl: 1852 m = 1 minuut = 1/60 graad
Eng. landmijl: 1609 m
Engelse vadem: 182,9 cm = 2 yard = 1/880 landmijl
Franse maten (Eind
Franse
tijd)
1 duim: 1 cm
1 palm: 10 cm
1 el: 100 cm
Rijnlandse maten:
duim: 2,61 cm
voet: 31,32
cm = 12 duimen
vadem: 188 cm =
6 voet
Wezelse maten:
duim: 2,452 cm
voet: 29,42 cm = 12 duimen
Diverse bronnen stellen de Wezelse houtvoeten en duimen vrijwel gelijk
aan de Amsterdamse voeten en duimen. Het verschil per voet zou slechts
0,5 mm in het nadeel van Wezel bedragen.
Diverse lengte maten:
Oude Zeemijl = 7407 m = 1/15 graad
Kabellengte 225 m
Kabellengte 180 m oude marine maat.
Oude zeevaart kabellengte: 185,2 m = 1/10 zeemijl
Oude vadem: 185,2 cm = 1/1000 zeemijl.
Oude vadem (2): de afstand tussen de toppen der middelvingers bij
geheel gespreide
armen.
Oude Palm ca. 1 handbreedte = ca. 8 cm
Volumematen:
Ton: 1 kubieke meter.
Ton: 200 liter turf, dus gelijk aan een vat ofwel een dubbele
hectoliter.
Vat: ca. 200 liter (dubbele hectoliter)
Varken = watervat van ca. 200 liter.
Kruiwagen: ca. 75 liter
Vadem: volumemaat voor hout: 350 x 80 x 20 cm.
Last (graan), Roggelast: ca. 3 kubieke meter. Zie ook verklaring.
Gewichten:
Ton: 1000 kg.
Last: 2000 kg. Voor 1830 echter nogal variabel. Ook wel een rogge-last genoemd, hetgeen tot verwarring kan leiden met de inhoudsmaat. Een haringlast was 1600 kg.
Zie ook Zie ook last in de woordenlijst en in het bestand Vanadovv.
In negentiende eeuwse werken vindt men soms een tekentje dat de aanduiding van een gewichtsmaat vormt.
Comte schrijft bijvoorbeeld over de waterschepen dat zij twee ankers hadden met een gewicht van 25 Nederlandse elk. Dat doet me vermoeden dat het een gewicht van 2 kg of meer moet zijn.
Over de ijkers schrijft hij: zij hebben twee ankers van 56 à 86 Ned. . Wat misschien zo rond de 1 kg geweest kan zijn.
Centner, crs: ca. 50 kg.
Kantje (haring): ca. 94 kg.
(haring)last: ca. 1600 kg. = 14 tonnetjes of 17 kantjes, haring. Ca. 10.000 stuks?
Mosselton = 100 kg.
Anker (ansjovis) = vat met circa 30kg.
Tobbe (vis) = ca. 20 kg.
Voer = ca. 40 Mud aardappelen. Zie verder in de woordenlijst bij voer.
Zak zout = 100 Eng. ponden = 45,3 kg.
Overige:
dagwerk: ca 12.500 turven. (het aantal turven, dat een ploeg
veengravers, d.i. 7 man, in één dag kon opleveren.)
Stok: ca. 30 turven.
Schoft: deel van de werkdag. Meestal één-derde of één-vierde deel.
elk. Dat doet me vermoeden dat het een gewicht van 2 kg of meer moet zijn.
. Wat misschien zo rond de 1 kg geweest kan zijn.
