Aanvullingen en correcties zijn welkom.

DEZE PAGINA IS EEN AFSPIEGELING VAN DE PAGINA DIE VOORHEEN OP home.kpn.nl/vanadovv TE VINDEN WAS.

De rechten op de inhoud berusten bij Oscar van Vlijmen. Hij wordt verzocht contact met mij op te nemen!


Index voor deze pagina:
Nederland
'Tegenwoordige' lengtematen
'Tegenwoordige' vlaktematen
'Tegenwoordige' inhoudsmaten
Meting van schepen
'Tegenwoordige' gewichten
Oude lengtematen
Lokale oude lengtematen
Oude vlaktematen
Lokale oude vlaktematen
Oude inhoudsmaten
Lokale oude graanmaten
Oude houtmaten
Oude gewichten
België
Referenties en vragen

Historische eenheden Nederland en België

Onderstaande tabellen zijn een bewerking van de tabellen, te vinden in het boek van Staring. De feiten zijn zo letterlijk mogelijk overgenomen, maar bijvoorbeeld afkortingen en aanhalingen zijn voor de duidelijkheid zo veel mogelijk voluit geschreven en voetnoten zijn verwerkt bij de onderwerpen zelf. De spelling van de eenheden is gelaten in de oorspronkelijke De Vries - Te Winkel spelling, de toelichtingen zijn meestal in de huidige Nederlandse spelling gesteld.
Uitsluitend de tabellen van Nederland en België zijn overgenomen.
Bedenk dat er fouten kunnen staan in de oorspronkelijke tekst en dat er bij het overnemen fouten kunnen zijn gemaakt.
Raadpleeg bij twijfel het oorspronkelijke werk! Er is een herdruk verzorgd door Gysbers & Van Loon, Arnhem, 1980, isbn 9062350305.
Onze redactionele opmerkingen staan achter de letters "OvV".

NEDERLAND

Metrieke stelsel: 21 augustus 1816.

a. 'Tegenwoordige' maten

Lengtematen

Geografische mijl (de "mijl" van onze marine, ook "Duitsche mijl" genoemd) = 1/15 middelbare meridiaangraad = 4 "Engelsche zeemijlen" (minuutmijlen) Onderlinge relaties: 1 km = 0.135 geografische mijl = 0.54 zeemijl; 1 uur gaans = 3/4 geografische mijl = 3 zeemijlen	7407.4074 m
Kabellengte (marine)	225.00 m
Uur gaans = 1/20 middelbare graad = 5/9 myriameter Koninklijk Besluit 10 juni 1863 (Staatsblad 69): 1 km = 0.18 uur gaans = 10 4/5 minuut gaans. De snelheid van het uur gaans komt overeen met 1.5432 m/s. Zie ook bij de vroegere maten. N.B. Volgens de hier en elders voorgeschreven snelheden en lengten van de gewone militaire pas is de feitelijke afstand van een uur kleiner. Hier te lande volgens het exercitie-reglement der Infanterie 60 x 120 x 0.75 = 5400 m, terwijl voor enigszins lange marsen gerekend moet worden op 60 x 115 x 0.75 = 5175 m per uur	5555.556 m
Knoop (marine)	15.432 m

Vlaktematen

Vierkante geografische mijl	54369700 m2
Vierkante mijl van 1/20 graad (uur gaans)	30864200 m2

Inhoudsmaten

Scheepston (Registerton)	2830 dm3
Scheepston (binnenvaartuigen)	1 m3
Ton of Scheepston (niet wettelijk, benaming voor 1000 kg; bijvoorbeeld "1 scheepston steen" = 1000 kg steen)	1000 kg
Scheepslast (niet wettelijk)	2000 kg
Ton waterverplaatsing Zie ook afdeling IV.12 'Meting van schepen'	1015 of 1026 kg
In de groothandel worden veel Engelse maten gebruikt.

Meting van schepen

(OvV: hier sterk samengevat)

Meting van zeeschepen geschiedde volgens het stelsel van Moorson, ingevoerd op 1 januari 1876.
Eenheid van maat is de registerton = 100 kubieke Engelse voeten = 2.832 m³.
Oorlogsschepen: ton waterverplaatsing = 1000 kg = 1 m³ waterverplaatsing x soortgelijk gewicht van zeewater (constant verondersteld op 1.026).

Gewichten

Scheepston (niet wettelijk)	1000 kg
Scheepslast (niet wettelijk)	2000 kg
Ton waterverplaatsing (gewicht van schip + lading in tonnen van 1000 kg = m3 waterverplaatsing x soortelijk gewicht van zeewater)	1015 (OvV: ?)
Pond of Amsterdamsch pond (praktisch)	0.5 kg

b. Vroegere maten

Oude lengtematen

Amsterdamsche el Relatie: 1 m = 1.4535 Amsterdamsche el (OvV: 1/1.4535 = 0.68799)	0.68781 m
Amsterdamsche ronde mast palm	9.55 cm
Amsterdamsche diameter palm (doorsnede van scheepsmasten)	3.0402 cm
Amsterdamsche voet = 11 duim = 1/13 (ook 1/16) roede	0.283133 m
Amsterdamsche roede (van 13 voet)	3.68 m
Amsterdamsche roede (van 16 voet)	4.53 m
Blooische voet = 12 duim = 1/12 roede van 3.617 m	0.301425
Brabantsche el = 16 tailes (OvV: lees: tailles)	0.69230 m
Brugsche el (te Amsterdam)	0.70066 m
Delftsche el	0.68323 m
Deventer houtvoet of Friesche houtvoet = 12 duim = 11 3/8 Rijnlandsche duim	0.296 m
Drentsche voet = 1/16 veenroede = 1/14 landroede = 12 duim	0.29452 m
Drentsche veenroede	4.712 m
Drentsche landroede	4.12 m
Drentsche veenstok = 1/40 dagwerk = 9 voet	2.65607 m
Drentsch dagwerk	106.24 m
Friesche houtvoet (zie Deventer houtvoet) = 1/12 of 1/14 of 1/16 Friesche roede	0.296 m
Friesche koningsvoet (1564) = 1/10 of 1/12 roede	0.326065 m
Friesche scheepsvoet = 12 duim van 2.36 cm	0.28379 m
Geldersche voet (verponding in 1776) = 10 duim = 1/14 roede	0.271947 m
Goesche el	0.69 m
Gooische voet = 1/12 roede van 3.51 m	0.292533 m
Graftsche voet of Schermerhornsche voet = 12 duim = 1/16 roede	0.286978 m
Groningsche voet = 12 duim = 1/14 roede	0.292197 m
Groningsche veenroede	4.395258 m
Groningsche torenmaat = 18 voet van 8 1/2 duim	5.47651 m
Haagsche el (sedert 1725 de Nederlandsche el)	0.694236 m
's Hertogenbossche el	0.685 m
Hondsbossche voet en Rijpsche voet = 12 duim = 1/12 roede	0.28523 m
Lekkendijksche voet = 10 duim = 1/18 roede	0.27970 m
Loosdrechtsche veenroede	3.8524 m
Maastrichtsche el = 16 taliën à 4.2 cm (OvV: 66.9/16 cm= 4.18125 cm)	0.669 m
Mastenbroeksche schacht (1533) = 19 voet	5.3795 m
Middelburgsche el	0.703 m
Mönkemaat (Moordijk bij Norden) voet	0.4676 m
Nijmeegsche roede (1743) = 14 voet van 10 duim	3.80726 m
Nijmeegsche el	0.682 m
Oostwolder roede en Termuntensche roede = 21 voet	6.14612 m
Oude Pekel-A, veenstok = 10 voet	3.071 m
Puttensche voet (dijkwerk) = 13 duim = 1/12 roede	0.33831 m
Rijnlandsche voet = 12 duim = 144 lijn = 1/12 of 1/16 roede Bij besluit van de Koning van Holland van 18 februari 1808 werd de lengte van de Rijnlandsche voet vastgesteld op 0.3139465 m = 1/12 deel van de roede van Snellius (zoals gebruikt bij zijn graadmeting en zoals door Aeneae en De Gelder in 1807 werd geverifieerd). Van Swinden stelde de Rijnlandsche voet = 0.3138216 m. In Pruisen (Duitsland) was de Rijnlandsche voet, die volgens het besluit van 16 mei 1816 de standaard was in Pruisen, een ijzeren maat die bij 13° Réaumur zijn ware lengte heeft van 139.13 Parijsche lijnen = 0.3138535 m.	0.313947 m
Sallandsche roede (onder andere in Mastenbroek) = 12 voet van 0.3775 m	4.530128 m
Schager Koggeroede: Westfriesche Zeedijk = 13 Amsterdamsche voet 3 1/2 duim	3.7708 m
Schager Koggeroede: Barsingerhornsche Zeedijk = 12 Amsterdamsche voet 3 1/2 duim	3.4877 m
Schager Koggeroede: Haringhuizersche Zeedijk = 12 Amsterdamsche voet 1 duim	3.4233 m
Schouwsche voet = 1/12 roede = 12 duim	0.310583
Stichtsche voet of Utrechtsche voet = 10 duim = 1/14 roede	0.26828 m
Stichtsche landmetersvoet of Stichtsche stadsvoet = 1/10 roede	0.37559 m
Texelsche dijkroede = 16 voet	5.2395 m
Twentsche kleine el	0.587 m
Zeeland: Dijkmaat (Duiveland, Beveland, Walcheren) Puttensche roede = 12 voet	4.0687 m
Zuidbroek-veenroede = 14 voet	4.060 m
Zwolsche voet of Overijsselsche voet = 1/16 Rijnlandsche roede	0.23546 m
Kabellengte = 125 vadem van 6 Amsterdamsche voet	212.40 m
Kabellengte = 150 vadem van 6 Amsterdamsche voet	254.75 m
Kabellengte (thans officieel)	225.00 m
Mijl (zeevaart) (Duitsche mijl of Geografische mijl) = 1/15 graad = 1966.21 Rijnlandsche roede = 4/3 uur gaans	7407.407 m
Uur gaans = 1500 Rijnlandsche roede	5651.046 m
Uur gaans (lieue) = 1327 Rijnlandsche roede Afstandswijzer Code Napoleon, Besluit 18 augustus 1803	5000 m
Vadem = 6 voet (Rijnlandsch)	1.8837 m
Vadem = 6 voet (Amsterdamsch dieplood)	1.6988 m

Meer plaatselijk waren nog in gebruik de volgende lengtematen.

Plaats	roede (aantal voeten)	m
Abcoude	12	3.71
Akersloot	16	4.567
Alkmaar	12	3.356
Antwerpen	20	5.736
Arnhem		4.552
Barsingerhorn	12	3.403
Bergen	18	5.343
Breda		5.682
Castricum	18	5.202
Drechterland	12	3.921
Eindhoven		5.847
Emmikhoven	12	3.665
Geestmerambacht-buitensluis	12	3.839
Geestmerambacht-binnensluis	12	3.496
Gend	14	3.854
Gooiland	12	3.51
Gorinchem	12	3.918
Grave		3.918
Heilo	12	3.375
's Hertogenbosch		5.755
Huisduinen	12	4.789
Leerdam		3.798
Sint Maartensdijk	12	3.614
Niervaart		3.235 of 5.714
Noorderkogge		3.95
Otterdijk (OvV: drukfout; Verhoeff geeft 3.49 m)	12	8.496
Prinsenland		3.734
Purmerend	12	3.956
Schoorl	18	5.343
Steenbergen		3.731
't land van Steyn		3.818
Strijen		4.081
Twenthe		4.709
Uitgeest	14	4.157
Valkoog	12	3.529
Veere	12	3.67
Vlissingen		3.617
't land van Voorne	12	3.912
Walcheren		3.602
Waterland	14	3.9
Westzaan	14	3.777
Wieringen	12	3.744
Willemstad		3.755
Winkel		3.446
Woerden		3.684
Zevenbergen		5.796
Zeevang		3.885
Zuid-Holland	12	3.956

Oude vlaktematen

1 vierkante meter (1 m²) = 1 centiare

Amsterdamsche maat = 500 roede2	6773.9 m2
Amsterdamsche morgen = 600 Amsterdamsche roede2	8128.66 m2
Amsterdamsche vierkante voet	0.081023 m2
Barsingerhorn morgen = 720 Barsingerhorn roede2	8311.454 m2
Blooische gemet (Beveland) = 300 roede2	3924 m2
Bredasche bunder = 4 hont = 8 loopense	12917 m2
Brielsche morgen = Voornsche morgen = 2 gemet = 600 roede2	9183.28 m2
Brugsche gemet	4423 m2
Drechterlandsche morgen = 600 roede2	9226 m2
Drentsche morgen (veenmaat) = 600 veenroede2	13329.34 m2
Drentsche morgen (landmaat) = 600 landroede2	10200.47 m2
Eindhovensche lopense = 50 roede2	179 m2
Friesche pondemaat = 5/4 mud = 1/2 koegang = 2 haid = 12 einsen = 240 penning = 240 koningsroede2	3674.36 m2
Geestmerambacht-binnensluis, Heer-Hugowaard, Loosdrecht, Ouddorp, Velsen, Wieringerwaard: morgen (landmaat) = 3 geers = 600 roede2	8798 m2
Geestmerambacht-buitensluis morgen = 720 roede2	8798 m2
Geldersche morgen = 600 Geldersche roede2	8697.14 m2
Gendsche gemet, Vlaamsche gemet = 300 roede2	4446 m2
Gooische morgen = 800 Gooische roede2	9357.77 m2
Groninger gras = 240 Groninger roede2	4016.6 m2
Groninger roede2 = 196 Groninger voet2	16.73 m2
Groninger deimat = 300 Groninger roede2	4997 m2
's Hertogenbossche morgen = 6 loopense = 300 roede2	9930 m2
Hondsbossche morgen = 800 Hondsbossche roede2	9371.90 m2
Limburg-Geldersche morgen = 150 roeden2 (à 16 voet)	3180 m2
Limburgsche Sint Lamberts voet2	0.0851 m2
Oost Friesche deimat: kamer (polders) = 400 Rijnlandse roede2	5673.71 m2
Oost Friesche deimat: moor (venen) = 450 Embder roede2 (à 16 voet)	9821.74 m2
Overijssel morgen (Zalland) = 600 Zallandsche roede2	12312.24 m2
Overijssel morgen (weiland) = 2 dagmaat = 800 turfroede2	5843.99 m2
Puttensche morgen, Overmaassche morgen = 2 gemet = 600 roede2	9889 m2
Rijnlandsche morgen = 2 gemet (dagmaaiens) = 6 hont = 600 Rijnlandse roede2 (à 12 voet) Werd gebruikt in: De Beemster, Buren, Delftland, Haarlem, Kennemerland, Schieland, De Purmer, De Wormer.	8515.79 m2
Rijnlandsche roede2 (à 12 voet)	14.193 m2
Rijnlandsche roede2 (à 16 voet) = 256 Rijnlandsche voet2	25.23 m2
Rijnlandsche voet2	0.0986 m2
Schagensche morgen = 3 geers = 36 snees = 720 roede2	8340.0 m2
Schouwsche gemet = 300 Schouwsche roede2	4168.0 m2
Stichtsche morgen = Utrechtsche morgen = 600 roede2 (à 10 voet)	8464.07 m2
Texelsche morgen = 600 roede2	16471.72 m2
Velser morgen = 600 roede2	7798 m2
Vierkante mijl van 1/20 middelbare graad	30864200 m2
Vierkante geografische mijl van 1/15 middelbare graad	54863600 m2
Voornsche morgen = 2 gemet = 600 roede2	9183.28 m2
Waterlandsche morgen = 1 1/2 maat (deijmte) = 3 geers (gurzen) = 600 roede2	9126.0 m2

Meer plaatselijk waren nog in gebruik de volgende vlaktematen.

Plaats	Eenheid	roede2	m2
Abcoude	morgen	600	8258
Akersloot	morgen	360	7507
Alkmaar	morgen	600	6756
Antwerpen	bunder	400	13161
Arnhem	morgen	600	12432
Barsingerhorn	morgen	720	8311
Bergen, Petten, Callantsoog	morgen	300	8563
Castricum	morgen	300	8117
Emmikhoven	morgen	600	8059
Gorinchem	morgen	600	8318
Graft, De Schermer	morgen	360	7730
Grave	morgen	600	9211
Heilo, Limmen	morgen	600	6833
Huisduinen	morgen	800	18344
Leerdam	morgen	600	8653
Lekkendijk	roede	1	25.35
Sint Maartensdijk	gemet	300	3917
Niedorp	morgen	720	8446
Niervaart	bunder (OvV: gemet?)	400	4189
Niervaart	bunder	400	13059
Noorder Kogge	bunder	600	9360
Otterdijk	bunder	600	7333
Prinsenland	gemet	300	4183
Purmerend	morgen	600	9389
Schoorl	morgen	300	8563
Sommelsdijk	gemet	300	4051
Steenbergen	gemet	300	4177
't land van Steyn	morgen	600	8744
Strijen	morgen	600	9994
Twenthe	morgen	600	13306
Uitgeest	morgen	480	8295
Valkoog	morgen	720	8966
Venhuizen	morgen	720	8798
Veere	gemet	300	4040
Vlissingen	gemet	200	2616
Walcheren	gemet	300	3891
Westzaan	morgen	600	9018
Wieringen	morgen	600	8410
Willemstad	gemet	300	4231
Winkel	morgen	720	8551
Woerden	morgen	600	8141
Zeevang	morgen	600	9056
Zevenbergen	bunder	400	13437
Zuid-Holland	morgen	600	9389
Zwolle	morgen	600	12345
Zijpe	morgen (landmaat)	600	7038

Oude inhoudsmaten

Amsterdamsche voet3 = 1331 duim3	22.69716 dm3
Amsterdamsche graanlast = 27 mud = 24 ton = 36 zak = 108 schepel	3003.91 dm3
Amsterdamsche schepel (korenmaat) = 4 1/4 spint (vierde vat) = 32 kop = 1653.24 Rijnlandsche duim3 = 1600 Amsterdamsche duim3	27.814 dm3
Amsterdamsche scheepslast = 125 Amsterdamsche voet3	2837.145 dm3
Amsterdamsche roggelast = 4250 Amsterdamsch pond	2097.883 kg
Amsterdamsch vat (wijnmaat) = 4 oxhoofd = 6 aam = 24 anker	931.34 dm3
Amsterdamsch anker (wijnmaat) = 2 steekan = 16 stoop = 32 kruik (mingel) = 64 pint = 256 mutsje = 44 gewone flessen	38.806 dm3
Amsterdamsche stoop	2.425375 dm3
Amsterdamsche steekan (brandewijn) = 2 1/2 viertel = 15 mingel	18.7598 dm3
Amsterdamsche waterton = 7 1/2 emmer = 90 mingel	110.565 dm3
Amsterdamsche waterton (bij waterwerken) = 6 Rijnlandsche voet3	185.5 dm3
Amsterdamsche aam (zaadolie) = 60 stoop = 120 mingel	145.522 dm3
Amsterdamsche hoed (kalk) = 8 ton = 64 kinnetjes = 960 kop	981.7 dm3
Amsterdamsche hoed (steenkolen) = 38 maat (à 1 1/2 steek)	1172.4 dm3
Amsterdamsch kinnetje biksteen = 8 kop	7.97 dm3
Amsterdamsche vadem (hout) = 36 Amsterdamsche voet2 (2.88 m2) x de lengte van het hout
Amsterdamsche riemduim = 1 Amsterdamsche duim2 x 1 Amsterdamsche voet lengte	0.188 dm3
Deventer last = 26 mud = 104 schepel = 416 spint = 3328 kop	3003.91 dm3
Dortsch last = 24 zak = 96 achtendeelen	3003.91 dm3
Dortsch last = 32 zak = 96 schepel = 384 spint	3003.91 dm3
Dortsch kit = Dortsch steekan = 1/16 ton	19.403 dm3
Dortsch traston (volgens Van Swinden)	121.4 dm3
Dortsch traston (Genie 1836)	118.272 dm3
Friesch last = 36 loop (zak) = 2304 maat	3003.91 dm3
Geldersch last = 22 malder = 88 schepel = 352 spint	3003.91 dm3
Groninger last = 33 mud = 36 zak = 132 schepel = 528 spint	3003.91 dm3
Haagsch last = 28 zak = 84 schepel (agchel) = 336 spint = 2688 kop	3003.90 dm3
Maastrichts koord	2770.00 dm3
Nijmeegsch last = 18 malder (à 166.88 liter)	3003.81 dm3
Nijmeegsche kan = 2 mingel = 4 halfjes	1.391 dm3
Utrechtsche last = 33 1/3 zak = 100 schepel = 400 spint	3003.57 dm3
Walchersch last = 41 1/2 zak	3004.06 dm3
Zeeuwsch last = 38 2/3 zak = 154 2/3 maat	2886.36 dm3
Scheepslast (binnenlands)	2837.145 dm3
Last (haring, zeestuks) = 14 ton	1694 dm3
Last (haring, verpakte) = 21 ton	1452 dm3
Aam (Rijnse wijn) = 20 viertel = 120 mingel (à 1.199 liter)	143.9 dm3
Hoed (steenkolen): zie Amsterdamsche hoed 1 hectoliter weegt 75-80 kg	1600 dm3
Rijnlandsche voet3 = 1728 duim3 (à 0.0179 dm3)	30.943 dm3
Rijnlandsche riemduim = 1 Rijnlandsche duim2 x 1 Rijnlandsche voet lengte	0.215 dm3
Amsterdamsche riemduim = 1 Amsterdamsche duim2 x 1 Amsterdamsche voet lengte	0.188 dm3
Schaft of Schacht aarde = 1 Rijnlandsche roede2, 1 voet diep	4455.8 dm3
Schaft of Schacht aarde = 1 Amsterdamsche roede2, 1 voet diep	3268.4 dm3
Steenkoolmaat: zie Amsterdamsche hoed en Hoed
Ton (biermaat) = 8 steenkan of Dortsche kit = 16 mingel (à 2 pint)	155.2 dm3
Ton (fruitmaat) = 34 vierde vat = 272 kop	243.1 dm3
Ton (haardas)	1 m3
Ton (turfmaat)	227 dm3
Ton (zeepmaat) = 93 mingel	111.16 dm3
Ton (scheepsmaat tot 1876)	1500 dm3
Vat (melkmaat) = 1 Amsterdamsch vat melk	29.04 dm3
Vat (olijfolie) = 717 mingelen wijnmaat	735 dm3
Vat (zoutmaat) = 2 zak = 4 schepel (achel) = 2698.13 Amsterdamsche duim3 (OvV: moet zijn: à 2698.13 Amsterdamsche duim3, dus 1 vat = 4 x 2698.13 duim3)	184.04 dm3

Meer plaatselijk waren nog in gebruik de volgende graanmaten:

Plaats	1 last =
Alkmaar	36 zak
Amersfoort	16 mud
Amsterdam	27 mud
Amsterdam	36 zak
Antwerpen	37 1/2 viertel
Arnhem	22 mud
Borculo	25 mud
Bordeaux	38 viertel
Breda	33 1/2 zak (viertel)
Brielle	38 1/2 zak
Brussel	33 1/2 zak (viertel)
Delft	29 zak
Deventer	26 mud
Doesburgh	22 mud
Dordrecht	32 zak en 24 vat (zak)
Duinkerken	24 rasier
Duiveland	37 1/2 zak
Edam	27 mud
Edam	36 zak
Elburg	24 mud
Enkhuizen	22 mud
Enkhuizen	44 zak
Enschedé	21 1/2 mud
Friesland	36 loop of looper
Gelderland	22 mud
Gent	36 halster
Goes	37 1/2 zak
Gouda	28 zak
Groningen	33 mud
Groningen	36 zak
Haarlem	38 zak
's Hage	28 zak
Harderwijk	22 1/2 mud
Hattem	22 1/2 mud
Hoorn	22 mud
Hoorn	44 zak
Kampen	27 mud
Kampen	36 zak
Kleef	18 mud (malder)
Kuinder	24 mud
Leiden	44 zak
Meppel	25 mud
Middelburg	41 1/2 zak
Monnikendam	27 mud
Monnikendam	36 zak
Muiden	22 mud
Muiden	44 zak
Naarden	22 mud
Naarden	44 zak
Nijmegen	18 mud (malder)
Purmerend	27 mud
Purmerend	36 zak
Rotterdam	29 zak
Rouaan	38 viertel
Steenwijk	24 mud
Tholen	37 1/2 zak
Tiel	21 mud
Twenthe	22 1/2 mud
Utrecht	25 mud
Utrecht	33 1/3 zak
Veere	39 1/2 zak
Vlissingen	39 1/2 zak
Vollenhove	22 mud
Walcheren	41 1/2 zak
Weesp	22 mud
Weesp	44 zak
Zaandam	27 mud
Zeeland (algemeen)	38 2/3 zak
Zierikzee	37 1/2 zak
Zutphen	18 zak
Zutphen	27 mud
Zwartsluis	22 mud
Zwolle	25 mud

Algemeen; uitzonderingen aangegeven:

Mud (mudde of molder)	4 schepel
Zak	3 schepel
Zutphensche zak	6 schepel
Schepel	4 vierde-vat (spint of takel)
Vierde-vat	8 kop
Achel (achtste)	16 maten Leiden: 1/2 zak
Achtste deel	Rotterdam: 1/3 zak Dordt: 1/4 zak (1/96 last)
Hoed	Dordt: 1/4 last Delft, Rotterdam: 42 schepel Gorinchem: ruim 1/2 last
Ton	Friesland: 1/2 looper of zak
Molter	Munsterland: 1/10 last

Houtmaten van eikenhout: kuiphout, duigen en bodemstukken van verschillende afmetingen:
De grootste: 84 cm lang, 10.5 cm breed, 2.5 cm dik
De kleinste: 23 cm lang, 8 cm breed, 1 cm dik

Hout	1 voer =	omtrek	lengte
Speken	104 stuks	55 cm elk	63 cm
Honderdhout	1040 stuks	28.5 cm elk	47 cm
Klossen	1040 stuks	47 cm elk	31.5 cm
Talhout	101 stuks	39.5 cm elk	86.5 cm
Zutphensch duizendhout	1011 stuks	70.5 cm per 10	70.5 cm (202 worp van 5 houten)
Zutphensche bossen	104 stuks	70.5 cm elk	70.5 cm
Deventer duizendhout	1011 stuks	66.5 cm per 10	66.5 cm
Deventer bossen	104 stuks	66.5 cm elk	66.5 cm

Oude gewichten

Amsterdamsch pond (waaggewicht) = Trooisch pond + 40 aas = 16 once = 32 lood = 320 engels = 10240 aas	0.4940904 kg
Amsterdamsche once	30.88 g
Amsterdamsch lood	15.44 g
Amsterdamsch aas	48 mg
Amsterdamsch karaatgewicht	205.7 mg
Antwerpsch pond = Delftsch pond = 32 lood	0.469385 kg
Haagsch pond = 32 lood = 128 wichtje = 512 vierde wichtje	0.469728 kg
Keulsch pond (sinds 1705) = 2 mark = 16 once = 128 quentin = 512 pfennig	0.467729 kg
Koehooi (Beemster)	5000 kg
Medicinaal pond (tot 1 januari 1872) = 3/4 Trooisch pond = 12 once = 96 drachma = 288 scrupel = 5760 grein	0.369126 kg
Medicinaal pond (sedert 1817) met dezelfde onderverdeling	0.375 kg
Medicinale once	30.7605 g
Medicinaal drachma	3.845 g
Medicinale scrupel	1.282 g
Medicinale grein	64 mg
Mest (Groninger scheepsvracht) = 10 last	17700 kg
Mud boomeek	70 kg
Mud akkereek	68 kg
Mud gehakte eek	65 kg
Mud gemalen eek	60 kg
Voer (eek) (Veluwe) (OvV: vermoedelijk 800 kg)	8000 kg (OvV ?)
Nijmeegsch pond = 32 lood	0.47056 kg
Roggelast = 4250 Amsterdamsch pond	2099.883 kg
Scheepslast = 4000 Amsterdamsch pond = 2 zeeton (à 988.18 kg)	1976.362 kg
Schipponnd (vlas) = 3000 Amsterdamsch pond = 20 Lijspond = 37 1/2 steen	148.227 kg
Lijspond	7.4114 kg
Steen = 8 (ook wel 6) Amsterdamsch pond	3.9527 kg
Steen (Noord-Brabant)	3 kg
Steen (Rotterdam)	2.3 kg
Bundel (Groningen)	3.2 kg
Trooisch pond = 2 mark = 16 once = 320 engels = 10240 aas	0.4921677 kg
Mark (Trooisch)	246.08 g
Once (Trooisch)	30.76 g
Engels (Trooisch)	1.538 g
Aas (Trooisch)	48 mg
Trooisch essaaigewicht: Mark voor goud = 24 karaat (à 12 grein) voor zilver = 12 penning (à 24 grein)	0.246084 kg
Karaat (Trooisch essaaigewicht)	10.253 g
Penning (Trooisch essaaigewicht)	20.506 g
Grein (Trooisch essaaigewicht)	0.85 g
Trooisch gehalte fijn: als Trooisch essaaigewicht
Trooisch juweliersgewicht: once = 150 karaat (à 205 mg)	30.76 g
Vierdevat (boter) = 2 achtel	40 kg
Poolpond (graan)	0.6 kg

BELGIË

Metrieke stelsel: 21 augustus 1816.

Lengtematen
Antwerpsche voet = 11 duim (à 26 mm)	0.2868 m
Antwerpsche el (zijde)	0.6941 m
Antwerpsche el (wol)	0.6844 m
Brusselsche el	0.587 m
Brusselsche voet = 11 duim	0.27575 m
Luiksche Sint Lambertsvoet = 10 duim	0.291796 m
Luiksche Sint Hubertvoet = 10 duim	0.294698 m
Brabantsche el = 16 tailles	0.695 m
El van Brugge (brache)	0.70065 m
Vlaktematen
Bonnier (oude bunder) = 400 perche2 (roede2) (à 32.9 m2)	13161 m2
Brusselsch gemet = 300 roede2
Inhoudsmaten
Brusselsche rasière (droge waren) = 4 quartiers = 16 picotins	48.76 liter
Brusselsche aime (natte waren) = 48 geltes (wijn) = 100 pot (bier)	130.02 liter
Antwerpsche rasière = 4 meukens = 56 pot (à 2 pint à 2 uper)	77 liter
Antwerpsche rasière (alternatief) = 70 pot	96.25 liter
Antwerpsche aime (natte waren) = 50 stoopen = 100 pot (à 2 pint à 2 uper)	137.4 liter
Aime (aam) (algemeen)	142.19 liter
Last (droge waren) = 37 1/2 rasière (mud)
Rasière (groothandel)	3/4 hectoliter
Last ('tegenwoordig') = 30 mud
Gewichten
Livre (Brusselsch pond) = 16 onces = 128 gros = 9216 grains	0.46767 kg
Livre (Brusselsch poids de marc) = 2 marc = 16 onces = 320 esterling	0.4921518 kg
Livre (Antwerpsch pond) = 32 lot = 256 mains	0.470156 kg
Antwerpsch scheepspond = 3 centenaar (quintal)	141.045 kg
Last (charge) = 400 livre Chariot = 165 livre	77.576 kg
Forgot = 1 1/2 quintal	73 kg
Forgot (Rijssel) = 1 1/2 quintal	67 kg
Steen (vlas) (Gent) = 8 livre = 64 saisin	0.43392 kg
Medicinaal pond (België) = 12 ons = 96 drachme = 288 scrüpel = 5760 grein	275.34796 g

 

Heeft u vragen over oude eenheden?
Gelieve dan te bedenken dat wij ze niet hebben uitgevonden, dus vermoedelijk kunnen we uw vraag niet naar tevredenheid beantwoorden. Meer informatie over oude eenheden is in andere bronnen te vinden. Helaas blijkt meestal dat uw vraag pas goed kan worden beantwoord als u zelf plaatselijke archieven van de gemeente of de heemkundekring doorzoekt!
Hint: Als u op zoek bent naar de waarde van een oude eenheid, dient u de volgende vragen al te hebben beantwoord:
* In welke plaats werd de eenheid gebruikt?
* In welke tijdsperiode werd zij gebruikt?
* Waar diende de eenheid voor?
Zonder deze context is de waarde van een oude eenheid meestal ongedefinieerd.

Referenties

W.C.H. Staring
De binnen- en buitenlandsche maten, gewichten en munten van vroeger en tegenwoordig, met hunne onderlinge vergelijkingen en herleidingen, benevens vele andere, dagelijks te pas komende opgaven en berekeningen.
Vierde, herziene en veel vermeerderde druk, 1902.

Veel meer plaatselijke oude Nederlandse eenheden treft u aan in:
De oude Nederlandse maten en gewichten, J.M. Verhoeff, 2e druk, 1983; Publikatie 3 van het P.J. Meertens-Instituut voor dialectologie, volkskunde en naamkunde van de Koninklijke Nederlande Akademie van Wetenschappen.

Veel meer oude eenheden uit alle landen van de wereld:
Dictionnaire universel des poids et mesures anciens et modernes, contenant des tables des monnaies de tous les pays, Horace Doursther, Brussel, 1840; voor het laatst herdrukt in 1976 door Meridian Publishing Company, Amsterdam; isbn 9060411110.

Veel meer literatuurverwijzingen biedt wellicht de Gewichten en Maten Verzamelaars Vereniging.

---

 

© Oscar van Vlijmen, september 2006
Datum laatste wijziging: 2010-01-02

Naar menu: lijsten.


bestand juni 2020.



Sitemap

Statistieken