top
terug
banner
Naar de Verenigingssite Naar Binnenvaarttaal

BINNENVAARTTAAL


de binnenvaart encyclopedie op internet


Aanvullingen en correcties zijn welkom.


Oude Maten




DEZE PAGINA IS EEN AFSPIEGELING VAN DE PAGINA DIE VOORHEEN OP home.kpn.nl/vanadovv TE VINDEN WAS.


De rechten op de inhoud berusten bij Oscar van Vlijmen. Hij wordt verzocht contact met mij op te nemen!


Index voor deze pagina:
Nederland
'Tegenwoordige' lengtematen
'Tegenwoordige' vlaktematen
'Tegenwoordige' inhoudsmaten
Meting van schepen
'Tegenwoordige' gewichten
Oude lengtematen
Lokale oude lengtematen
Oude vlaktematen
Lokale oude vlaktematen
Oude inhoudsmaten
Lokale oude graanmaten
Oude houtmaten
Oude gewichten
België
Referenties en vragen


Historische eenheden Nederland en België


Onderstaande tabellen zijn een bewerking van de tabellen, te vinden in het boek van Staring. De feiten zijn zo letterlijk mogelijk overgenomen, maar bijvoorbeeld afkortingen en aanhalingen zijn voor de duidelijkheid zo veel mogelijk voluit geschreven en voetnoten zijn verwerkt bij de onderwerpen zelf. De spelling van de eenheden is gelaten in de oorspronkelijke De Vries - Te Winkel spelling, de toelichtingen zijn meestal in de huidige Nederlandse spelling gesteld.
Uitsluitend de tabellen van Nederland en België zijn overgenomen.
Bedenk dat er fouten kunnen staan in de oorspronkelijke tekst en dat er bij het overnemen fouten kunnen zijn gemaakt.
Raadpleeg bij twijfel het oorspronkelijke werk! Er is een herdruk verzorgd door Gysbers & Van Loon, Arnhem, 1980, isbn 9062350305.
Onze redactionele opmerkingen staan achter de letters "OvV".

NEDERLAND


Metrieke stelsel: 21 augustus 1816.

a. 'Tegenwoordige' maten

Lengtematen

Geografische mijl (de "mijl" van onze marine, ook "Duitsche mijl" genoemd) = 1/15 middelbare meridiaangraad = 4 "Engelsche zeemijlen" (minuutmijlen)
Onderlinge relaties: 1 km = 0.135 geografische mijl = 0.54 zeemijl; 1 uur gaans = 3/4 geografische mijl = 3 zeemijlen
7407.4074 m
Kabellengte (marine) 225.00 m
Uur gaans = 1/20 middelbare graad = 5/9 myriameter
Koninklijk Besluit 10 juni 1863 (Staatsblad 69): 1 km = 0.18 uur gaans = 10 4/5 minuut gaans. De snelheid van het uur gaans komt overeen met 1.5432 m/s. Zie ook bij de vroegere maten.
N.B. Volgens de hier en elders voorgeschreven snelheden en lengten van de gewone militaire pas is de feitelijke afstand van een uur kleiner. Hier te lande volgens het exercitie-reglement der Infanterie 60 x 120 x 0.75 = 5400 m, terwijl voor enigszins lange marsen gerekend moet worden op 60 x 115 x 0.75 = 5175 m per uur
5555.556 m
Knoop (marine) 15.432 m

Vlaktematen

Vierkante geografische mijl 54369700 m2
Vierkante mijl van 1/20 graad (uur gaans) 30864200 m2

Inhoudsmaten

Scheepston (Registerton) 2830 dm3
Scheepston (binnenvaartuigen) 1 m3
Ton of Scheepston (niet wettelijk, benaming voor 1000 kg; bijvoorbeeld "1 scheepston steen" = 1000 kg steen) 1000 kg
Scheepslast (niet wettelijk) 2000 kg
Ton waterverplaatsing
Zie ook afdeling IV.12 'Meting van schepen'
1015 of 1026 kg
In de groothandel worden veel Engelse maten gebruikt.  

Meting van schepen

(OvV: hier sterk samengevat)

Meting van zeeschepen geschiedde volgens het stelsel van Moorson, ingevoerd op 1 januari 1876.
Eenheid van maat is de registerton = 100 kubieke Engelse voeten = 2.832 m3.
Oorlogsschepen: ton waterverplaatsing = 1000 kg = 1 m3 waterverplaatsing x soortgelijk gewicht van zeewater (constant verondersteld op 1.026).

Gewichten

Scheepston (niet wettelijk) 1000 kg
Scheepslast (niet wettelijk) 2000 kg
Ton waterverplaatsing (gewicht van schip + lading in tonnen van 1000 kg = m3 waterverplaatsing x soortelijk gewicht van zeewater) 1015 (OvV: ?)
Pond of Amsterdamsch pond (praktisch) 0.5 kg

b. Vroegere maten

Oude lengtematen

Amsterdamsche el
Relatie: 1 m = 1.4535 Amsterdamsche el
(OvV: 1/1.4535 = 0.68799)
0.68781 m
Amsterdamsche ronde mast palm 9.55 cm
Amsterdamsche diameter palm (doorsnede van scheepsmasten) 3.0402 cm
Amsterdamsche voet = 11 duim = 1/13 (ook 1/16) roede 0.283133 m
Amsterdamsche roede (van 13 voet) 3.68 m
Amsterdamsche roede (van 16 voet) 4.53 m
Blooische voet = 12 duim = 1/12 roede van 3.617 m 0.301425
Brabantsche el = 16 tailes (OvV: lees: tailles) 0.69230 m
Brugsche el (te Amsterdam) 0.70066 m
Delftsche el 0.68323 m
Deventer houtvoet of Friesche houtvoet = 12 duim = 11 3/8 Rijnlandsche duim 0.296 m
Drentsche voet = 1/16 veenroede = 1/14 landroede = 12 duim 0.29452 m
Drentsche veenroede 4.712 m
Drentsche landroede 4.12 m
Drentsche veenstok = 1/40 dagwerk = 9 voet 2.65607 m
Drentsch dagwerk 106.24 m
Friesche houtvoet (zie Deventer houtvoet) = 1/12 of 1/14 of 1/16 Friesche roede 0.296 m
Friesche koningsvoet (1564) = 1/10 of 1/12 roede 0.326065 m
Friesche scheepsvoet = 12 duim van 2.36 cm 0.28379 m
Geldersche voet (verponding in 1776) = 10 duim = 1/14 roede 0.271947 m
Goesche el 0.69 m
Gooische voet = 1/12 roede van 3.51 m 0.292533 m
Graftsche voet of Schermerhornsche voet = 12 duim = 1/16 roede 0.286978 m
Groningsche voet = 12 duim = 1/14 roede 0.292197 m
Groningsche veenroede 4.395258 m
Groningsche torenmaat = 18 voet van 8 1/2 duim 5.47651 m
Haagsche el (sedert 1725 de Nederlandsche el) 0.694236 m
's Hertogenbossche el 0.685 m
Hondsbossche voet en Rijpsche voet = 12 duim = 1/12 roede 0.28523 m
Lekkendijksche voet = 10 duim = 1/18 roede 0.27970 m
Loosdrechtsche veenroede 3.8524 m
Maastrichtsche el = 16 taliën à 4.2 cm
(OvV: 66.9/16 cm= 4.18125 cm)
0.669 m
Mastenbroeksche schacht (1533) = 19 voet 5.3795 m
Middelburgsche el 0.703 m
Mönkemaat (Moordijk bij Norden) voet 0.4676 m
Nijmeegsche roede (1743) = 14 voet van 10 duim 3.80726 m
Nijmeegsche el 0.682 m
Oostwolder roede en Termuntensche roede = 21 voet 6.14612 m
Oude Pekel-A, veenstok = 10 voet 3.071 m
Puttensche voet (dijkwerk) = 13 duim = 1/12 roede 0.33831 m
Rijnlandsche voet = 12 duim = 144 lijn = 1/12 of 1/16 roede
Bij besluit van de Koning van Holland van 18 februari 1808 werd de lengte van de Rijnlandsche voet vastgesteld op 0.3139465 m = 1/12 deel van de roede van Snellius (zoals gebruikt bij zijn graadmeting en zoals door Aeneae en De Gelder in 1807 werd geverifieerd). Van Swinden stelde de Rijnlandsche voet = 0.3138216 m.
In Pruisen (Duitsland) was de Rijnlandsche voet, die volgens het besluit van 16 mei 1816 de standaard was in Pruisen, een ijzeren maat die bij 13° Réaumur zijn ware lengte heeft van 139.13 Parijsche lijnen = 0.3138535 m.
0.313947 m
Sallandsche roede (onder andere in Mastenbroek) = 12 voet van 0.3775 m 4.530128 m
Schager Koggeroede: Westfriesche Zeedijk = 13 Amsterdamsche voet 3 1/2 duim 3.7708 m
Schager Koggeroede: Barsingerhornsche Zeedijk = 12 Amsterdamsche voet 3 1/2 duim 3.4877 m
Schager Koggeroede: Haringhuizersche Zeedijk = 12 Amsterdamsche voet 1 duim 3.4233 m
Schouwsche voet = 1/12 roede = 12 duim 0.310583
Stichtsche voet of Utrechtsche voet = 10 duim = 1/14 roede 0.26828 m
Stichtsche landmetersvoet of Stichtsche stadsvoet = 1/10 roede 0.37559 m
Texelsche dijkroede = 16 voet 5.2395 m
Twentsche kleine el 0.587 m
Zeeland: Dijkmaat (Duiveland, Beveland, Walcheren) Puttensche roede = 12 voet 4.0687 m
Zuidbroek-veenroede = 14 voet 4.060 m
Zwolsche voet of Overijsselsche voet = 1/16 Rijnlandsche roede 0.23546 m
Kabellengte = 125 vadem van 6 Amsterdamsche voet 212.40 m
Kabellengte = 150 vadem van 6 Amsterdamsche voet 254.75 m
Kabellengte (thans officieel) 225.00 m
Mijl (zeevaart) (Duitsche mijl of Geografische mijl) = 1/15 graad = 1966.21 Rijnlandsche roede = 4/3 uur gaans 7407.407 m
Uur gaans = 1500 Rijnlandsche roede 5651.046 m
Uur gaans (lieue) = 1327 Rijnlandsche roede
Afstandswijzer Code Napoleon, Besluit 18 augustus 1803
5000 m
Vadem = 6 voet (Rijnlandsch) 1.8837 m
Vadem = 6 voet (Amsterdamsch dieplood) 1.6988 m

Meer plaatselijk waren nog in gebruik de volgende lengtematen.

Plaatsroede
(aantal voeten)
m
Abcoude123.71
Akersloot164.567
Alkmaar123.356
Antwerpen205.736
Arnhem 4.552
Barsingerhorn123.403
Bergen185.343
Breda 5.682
Castricum185.202
Drechterland123.921
Eindhoven 5.847
Emmikhoven123.665
Geestmerambacht-buitensluis123.839
Geestmerambacht-binnensluis123.496
Gend143.854
Gooiland123.51
Gorinchem123.918
Grave 3.918
Heilo123.375
's Hertogenbosch 5.755
Huisduinen124.789
Leerdam 3.798
Sint Maartensdijk123.614
Niervaart 3.235 of 5.714
Noorderkogge 3.95
Otterdijk
(OvV: drukfout; Verhoeff geeft 3.49 m)
128.496
Prinsenland 3.734
Purmerend123.956
Schoorl185.343
Steenbergen 3.731
't land van Steyn 3.818
Strijen 4.081
Twenthe 4.709
Uitgeest144.157
Valkoog123.529
Veere123.67
Vlissingen 3.617
't land van Voorne123.912
Walcheren 3.602
Waterland143.9
Westzaan143.777
Wieringen123.744
Willemstad 3.755
Winkel 3.446
Woerden 3.684
Zevenbergen 5.796
Zeevang 3.885
Zuid-Holland123.956

Oude vlaktematen

1 vierkante meter (1 m2) = 1 centiare

Amsterdamsche maat = 500 roede2 6773.9 m2
Amsterdamsche morgen = 600 Amsterdamsche roede2 8128.66 m2
Amsterdamsche vierkante voet 0.081023 m2
Barsingerhorn morgen = 720 Barsingerhorn roede2 8311.454 m2
Blooische gemet (Beveland) = 300 roede2 3924 m2
Bredasche bunder = 4 hont = 8 loopense 12917 m2
Brielsche morgen = Voornsche morgen = 2 gemet = 600 roede2 9183.28 m2
Brugsche gemet 4423 m2
Drechterlandsche morgen = 600 roede2 9226 m2
Drentsche morgen (veenmaat) = 600 veenroede2 13329.34 m2
Drentsche morgen (landmaat) = 600 landroede2 10200.47 m2
Eindhovensche lopense = 50 roede2 179 m2
Friesche pondemaat = 5/4 mud = 1/2 koegang = 2 haid = 12 einsen = 240 penning = 240 koningsroede2 3674.36 m2
Geestmerambacht-binnensluis, Heer-Hugowaard, Loosdrecht, Ouddorp, Velsen, Wieringerwaard: morgen (landmaat) = 3 geers = 600 roede2 8798 m2
Geestmerambacht-buitensluis morgen = 720 roede2 8798 m2
Geldersche morgen = 600 Geldersche roede2 8697.14 m2
Gendsche gemet, Vlaamsche gemet = 300 roede2 4446 m2
Gooische morgen = 800 Gooische roede2 9357.77 m2
Groninger gras = 240 Groninger roede2 4016.6 m2
Groninger roede2 = 196 Groninger voet2 16.73 m2
Groninger deimat = 300 Groninger roede2 4997 m2
's Hertogenbossche morgen = 6 loopense = 300 roede2 9930 m2
Hondsbossche morgen = 800 Hondsbossche roede2 9371.90 m2
Limburg-Geldersche morgen = 150 roeden2 (à 16 voet) 3180 m2
Limburgsche Sint Lamberts voet2 0.0851 m2
Oost Friesche deimat: kamer (polders) = 400 Rijnlandse roede2 5673.71 m2
Oost Friesche deimat: moor (venen) = 450 Embder roede2 (à 16 voet) 9821.74 m2
Overijssel morgen (Zalland) = 600 Zallandsche roede2 12312.24 m2
Overijssel morgen (weiland) = 2 dagmaat = 800 turfroede2 5843.99 m2
Puttensche morgen, Overmaassche morgen = 2 gemet = 600 roede2 9889 m2
Rijnlandsche morgen = 2 gemet (dagmaaiens) = 6 hont = 600 Rijnlandse roede2 (à 12 voet)
Werd gebruikt in: De Beemster, Buren, Delftland, Haarlem, Kennemerland, Schieland, De Purmer, De Wormer.
8515.79 m2
Rijnlandsche roede2 (à 12 voet) 14.193 m2
Rijnlandsche roede2 (à 16 voet) = 256 Rijnlandsche voet2 25.23 m2
Rijnlandsche voet2 0.0986 m2
Schagensche morgen = 3 geers = 36 snees = 720 roede2 8340.0 m2
Schouwsche gemet = 300 Schouwsche roede2 4168.0 m2
Stichtsche morgen = Utrechtsche morgen = 600 roede2 (à 10 voet) 8464.07 m2
Texelsche morgen = 600 roede2 16471.72 m2
Velser morgen = 600 roede2 7798 m2
Vierkante mijl van 1/20 middelbare graad 30864200 m2
Vierkante geografische mijl van 1/15 middelbare graad 54863600 m2
Voornsche morgen = 2 gemet = 600 roede2 9183.28 m2
Waterlandsche morgen = 1 1/2 maat (deijmte) = 3 geers (gurzen) = 600 roede2 9126.0 m2

Meer plaatselijk waren nog in gebruik de volgende vlaktematen.

PlaatsEenheidroede2m2
Abcoudemorgen6008258
Akerslootmorgen3607507
Alkmaarmorgen6006756
Antwerpenbunder40013161
Arnhemmorgen60012432
Barsingerhornmorgen7208311
Bergen, Petten, Callantsoogmorgen3008563
Castricummorgen3008117
Emmikhovenmorgen6008059
Gorinchemmorgen6008318
Graft, De Schermermorgen3607730
Gravemorgen6009211
Heilo, Limmenmorgen6006833
Huisduinenmorgen80018344
Leerdammorgen6008653
Lekkendijkroede125.35
Sint Maartensdijkgemet3003917
Niedorpmorgen7208446
Niervaartbunder
(OvV: gemet?)
4004189
Niervaartbunder40013059
Noorder Koggebunder6009360
Otterdijkbunder6007333
Prinsenlandgemet3004183
Purmerendmorgen6009389
Schoorlmorgen3008563
Sommelsdijkgemet3004051
Steenbergengemet3004177
't land van Steynmorgen6008744
Strijenmorgen6009994
Twenthemorgen60013306
Uitgeestmorgen4808295
Valkoogmorgen7208966
Venhuizenmorgen7208798
Veeregemet3004040
Vlissingengemet2002616
Walcherengemet3003891
Westzaanmorgen6009018
Wieringenmorgen6008410
Willemstadgemet3004231
Winkelmorgen7208551
Woerdenmorgen6008141
Zeevangmorgen6009056
Zevenbergenbunder40013437
Zuid-Hollandmorgen6009389
Zwollemorgen60012345
Zijpemorgen (landmaat)6007038

Oude inhoudsmaten

Amsterdamsche voet3 = 1331 duim3 22.69716 dm3
Amsterdamsche graanlast = 27 mud = 24 ton = 36 zak = 108 schepel 3003.91 dm3
Amsterdamsche schepel (korenmaat) = 4 1/4 spint (vierde vat) = 32 kop = 1653.24 Rijnlandsche duim3 = 1600 Amsterdamsche duim3 27.814 dm3
Amsterdamsche scheepslast = 125 Amsterdamsche voet3 2837.145 dm3
Amsterdamsche roggelast = 4250 Amsterdamsch pond 2097.883 kg
Amsterdamsch vat (wijnmaat) = 4 oxhoofd = 6 aam = 24 anker 931.34 dm3
Amsterdamsch anker (wijnmaat) = 2 steekan = 16 stoop = 32 kruik (mingel) = 64 pint = 256 mutsje = 44 gewone flessen 38.806 dm3
Amsterdamsche stoop 2.425375 dm3
Amsterdamsche steekan (brandewijn) = 2 1/2 viertel = 15 mingel 18.7598 dm3
Amsterdamsche waterton = 7 1/2 emmer = 90 mingel 110.565 dm3
Amsterdamsche waterton (bij waterwerken) = 6 Rijnlandsche voet3 185.5 dm3
Amsterdamsche aam (zaadolie) = 60 stoop = 120 mingel 145.522 dm3
Amsterdamsche hoed (kalk) = 8 ton = 64 kinnetjes = 960 kop 981.7 dm3
Amsterdamsche hoed (steenkolen) = 38 maat (à 1 1/2 steek) 1172.4 dm3
Amsterdamsch kinnetje biksteen = 8 kop 7.97 dm3
Amsterdamsche vadem (hout) = 36 Amsterdamsche voet2 (2.88 m2) x de lengte van het hout  
Amsterdamsche riemduim = 1 Amsterdamsche duim2 x 1 Amsterdamsche voet lengte 0.188 dm3
Deventer last = 26 mud = 104 schepel = 416 spint = 3328 kop 3003.91 dm3
Dortsch last = 24 zak = 96 achtendeelen 3003.91 dm3
Dortsch last = 32 zak = 96 schepel = 384 spint 3003.91 dm3
Dortsch kit = Dortsch steekan = 1/16 ton 19.403 dm3
Dortsch traston (volgens Van Swinden) 121.4 dm3
Dortsch traston (Genie 1836) 118.272 dm3
Friesch last = 36 loop (zak) = 2304 maat 3003.91 dm3
Geldersch last = 22 malder = 88 schepel = 352 spint 3003.91 dm3
Groninger last = 33 mud = 36 zak = 132 schepel = 528 spint 3003.91 dm3
Haagsch last = 28 zak = 84 schepel (agchel) = 336 spint = 2688 kop 3003.90 dm3
Maastrichts koord 2770.00 dm3
Nijmeegsch last = 18 malder (à 166.88 liter) 3003.81 dm3
Nijmeegsche kan = 2 mingel = 4 halfjes 1.391 dm3
Utrechtsche last = 33 1/3 zak = 100 schepel = 400 spint 3003.57 dm3
Walchersch last = 41 1/2 zak 3004.06 dm3
Zeeuwsch last = 38 2/3 zak = 154 2/3 maat 2886.36 dm3
Scheepslast (binnenlands) 2837.145 dm3
Last (haring, zeestuks) = 14 ton 1694 dm3
Last (haring, verpakte) = 21 ton 1452 dm3
Aam (Rijnse wijn) = 20 viertel = 120 mingel (à 1.199 liter) 143.9 dm3
Hoed (steenkolen): zie Amsterdamsche hoed
1 hectoliter weegt 75-80 kg
1600 dm3
Rijnlandsche voet3 = 1728 duim3 (à 0.0179 dm3) 30.943 dm3
Rijnlandsche riemduim = 1 Rijnlandsche duim2 x 1 Rijnlandsche voet lengte 0.215 dm3
Amsterdamsche riemduim = 1 Amsterdamsche duim2 x 1 Amsterdamsche voet lengte 0.188 dm3
Schaft of Schacht aarde = 1 Rijnlandsche roede2, 1 voet diep 4455.8 dm3
Schaft of Schacht aarde = 1 Amsterdamsche roede2, 1 voet diep 3268.4 dm3
Steenkoolmaat: zie Amsterdamsche hoed en Hoed  
Ton (biermaat) = 8 steenkan of Dortsche kit = 16 mingel (à 2 pint) 155.2 dm3
Ton (fruitmaat) = 34 vierde vat = 272 kop 243.1 dm3
Ton (haardas) 1 m3
Ton (turfmaat) 227 dm3
Ton (zeepmaat) = 93 mingel 111.16 dm3
Ton (scheepsmaat tot 1876) 1500 dm3
Vat (melkmaat) = 1 Amsterdamsch vat melk 29.04 dm3
Vat (olijfolie) = 717 mingelen wijnmaat 735 dm3
Vat (zoutmaat) = 2 zak = 4 schepel (achel) = 2698.13 Amsterdamsche duim3
(OvV: moet zijn: à 2698.13 Amsterdamsche duim3, dus 1 vat = 4 x 2698.13 duim3)
184.04 dm3

Meer plaatselijk waren nog in gebruik de volgende graanmaten:

Plaats1 last =
Alkmaar36 zak
Amersfoort16 mud
Amsterdam27 mud
Amsterdam36 zak
Antwerpen37 1/2 viertel
Arnhem22 mud
Borculo25 mud
Bordeaux38 viertel
Breda33 1/2 zak (viertel)
Brielle38 1/2 zak
Brussel33 1/2 zak (viertel)
Delft29 zak
Deventer26 mud
Doesburgh22 mud
Dordrecht32 zak en 24 vat (zak)
Duinkerken24 rasier
Duiveland37 1/2 zak
Edam27 mud
Edam36 zak
Elburg24 mud
Enkhuizen22 mud
Enkhuizen44 zak
Enschedé21 1/2 mud
Friesland36 loop of looper
Gelderland22 mud
Gent36 halster
Goes37 1/2 zak
Gouda28 zak
Groningen33 mud
Groningen36 zak
Haarlem38 zak
's Hage28 zak
Harderwijk22 1/2 mud
Hattem22 1/2 mud
Hoorn22 mud
Hoorn44 zak
Kampen27 mud
Kampen36 zak
Kleef18 mud (malder)
Kuinder24 mud
Leiden44 zak
Meppel25 mud
Middelburg41 1/2 zak
Monnikendam27 mud
Monnikendam36 zak
Muiden22 mud
Muiden44 zak
Naarden22 mud
Naarden44 zak
Nijmegen18 mud (malder)
Purmerend27 mud
Purmerend36 zak
Rotterdam29 zak
Rouaan38 viertel
Steenwijk24 mud
Tholen37 1/2 zak
Tiel21 mud
Twenthe22 1/2 mud
Utrecht25 mud
Utrecht33 1/3 zak
Veere39 1/2 zak
Vlissingen39 1/2 zak
Vollenhove22 mud
Walcheren41 1/2 zak
Weesp22 mud
Weesp44 zak
Zaandam27 mud
Zeeland (algemeen)38 2/3 zak
Zierikzee37 1/2 zak
Zutphen18 zak
Zutphen27 mud
Zwartsluis22 mud
Zwolle25 mud

Algemeen; uitzonderingen aangegeven:

Mud (mudde of molder)4 schepel
Zak3 schepel
Zutphensche zak6 schepel
Schepel4 vierde-vat (spint of takel)
Vierde-vat8 kop
Achel (achtste)16 maten
Leiden: 1/2 zak
Achtste deelRotterdam: 1/3 zak
Dordt: 1/4 zak (1/96 last)
HoedDordt: 1/4 last
Delft, Rotterdam: 42 schepel
Gorinchem: ruim 1/2 last
TonFriesland: 1/2 looper of zak
MolterMunsterland: 1/10 last

Houtmaten van eikenhout: kuiphout, duigen en bodemstukken van verschillende afmetingen:
De grootste: 84 cm lang, 10.5 cm breed, 2.5 cm dik
De kleinste: 23 cm lang, 8 cm breed, 1 cm dik

Hout1 voer =omtreklengte
Speken104 stuks55 cm elk63 cm
Honderdhout1040 stuks28.5 cm elk47 cm
Klossen1040 stuks47 cm elk31.5 cm
Talhout101 stuks39.5 cm elk86.5 cm
Zutphensch duizendhout1011 stuks70.5 cm per 1070.5 cm (202 worp van 5 houten)
Zutphensche bossen104 stuks70.5 cm elk70.5 cm
Deventer duizendhout1011 stuks66.5 cm per 1066.5 cm
Deventer bossen104 stuks66.5 cm elk66.5 cm

Oude gewichten

Amsterdamsch pond (waaggewicht) = Trooisch pond + 40 aas = 16 once = 32 lood = 320 engels = 10240 aas 0.4940904 kg
Amsterdamsche once 30.88 g
Amsterdamsch lood 15.44 g
Amsterdamsch aas 48 mg
Amsterdamsch karaatgewicht 205.7 mg
Antwerpsch pond = Delftsch pond = 32 lood 0.469385 kg
Haagsch pond = 32 lood = 128 wichtje = 512 vierde wichtje 0.469728 kg
Keulsch pond (sinds 1705) = 2 mark = 16 once = 128 quentin = 512 pfennig 0.467729 kg
Koehooi (Beemster) 5000 kg
Medicinaal pond (tot 1 januari 1872) = 3/4 Trooisch pond = 12 once = 96 drachma = 288 scrupel = 5760 grein 0.369126 kg
Medicinaal pond (sedert 1817) met dezelfde onderverdeling 0.375 kg
Medicinale once 30.7605 g
Medicinaal drachma 3.845 g
Medicinale scrupel 1.282 g
Medicinale grein 64 mg
Mest (Groninger scheepsvracht) = 10 last 17700 kg
Mud boomeek 70 kg
Mud akkereek 68 kg
Mud gehakte eek 65 kg
Mud gemalen eek 60 kg
Voer (eek) (Veluwe) (OvV: vermoedelijk 800 kg) 8000 kg (OvV ?)
Nijmeegsch pond = 32 lood 0.47056 kg
Roggelast = 4250 Amsterdamsch pond 2099.883 kg
Scheepslast = 4000 Amsterdamsch pond = 2 zeeton (à 988.18 kg) 1976.362 kg
Schipponnd (vlas) = 3000 Amsterdamsch pond = 20 Lijspond = 37 1/2 steen 148.227 kg
Lijspond 7.4114 kg
Steen = 8 (ook wel 6) Amsterdamsch pond 3.9527 kg
Steen (Noord-Brabant) 3 kg
Steen (Rotterdam) 2.3 kg
Bundel (Groningen) 3.2 kg
Trooisch pond = 2 mark = 16 once = 320 engels = 10240 aas 0.4921677 kg
Mark (Trooisch) 246.08 g
Once (Trooisch) 30.76 g
Engels (Trooisch) 1.538 g
Aas (Trooisch) 48 mg
Trooisch essaaigewicht: Mark
voor goud = 24 karaat (à 12 grein)
voor zilver = 12 penning (à 24 grein)
0.246084 kg
Karaat (Trooisch essaaigewicht) 10.253 g
Penning (Trooisch essaaigewicht) 20.506 g
Grein (Trooisch essaaigewicht) 0.85 g
Trooisch gehalte fijn: als Trooisch essaaigewicht  
Trooisch juweliersgewicht: once = 150 karaat (à 205 mg) 30.76 g
Vierdevat (boter) = 2 achtel 40 kg
Poolpond (graan) 0.6 kg

BELGIË

Metrieke stelsel: 21 augustus 1816.

Lengtematen
Antwerpsche voet = 11 duim (à 26 mm) 0.2868 m
Antwerpsche el (zijde) 0.6941 m
Antwerpsche el (wol) 0.6844 m
Brusselsche el 0.587 m
Brusselsche voet = 11 duim 0.27575 m
Luiksche Sint Lambertsvoet = 10 duim 0.291796 m
Luiksche Sint Hubertvoet = 10 duim 0.294698 m
Brabantsche el = 16 tailles 0.695 m
El van Brugge (brache) 0.70065 m
Vlaktematen
Bonnier (oude bunder) = 400 perche2 (roede2) (à 32.9 m2) 13161 m2
Brusselsch gemet = 300 roede2  
Inhoudsmaten
Brusselsche rasière (droge waren) = 4 quartiers = 16 picotins 48.76 liter
Brusselsche aime (natte waren) = 48 geltes (wijn) = 100 pot (bier) 130.02 liter
Antwerpsche rasière = 4 meukens = 56 pot (à 2 pint à 2 uper) 77 liter
Antwerpsche rasière (alternatief) = 70 pot 96.25 liter
Antwerpsche aime (natte waren) = 50 stoopen = 100 pot (à 2 pint à 2 uper) 137.4 liter
Aime (aam) (algemeen) 142.19 liter
Last (droge waren) = 37 1/2 rasière (mud)  
Rasière (groothandel) 3/4 hectoliter
Last ('tegenwoordig') = 30 mud  
Gewichten
Livre (Brusselsch pond) = 16 onces = 128 gros = 9216 grains 0.46767 kg
Livre (Brusselsch poids de marc) = 2 marc = 16 onces = 320 esterling 0.4921518 kg
Livre (Antwerpsch pond) = 32 lot = 256 mains 0.470156 kg
Antwerpsch scheepspond = 3 centenaar (quintal) 141.045 kg
Last (charge) = 400 livre Chariot = 165 livre 77.576 kg
Forgot = 1 1/2 quintal 73 kg
Forgot (Rijssel) = 1 1/2 quintal 67 kg
Steen (vlas) (Gent) = 8 livre = 64 saisin 0.43392 kg
Medicinaal pond (België) = 12 ons = 96 drachme = 288 scrüpel = 5760 grein 275.34796 g

 

Heeft u vragen over oude eenheden?
Gelieve dan te bedenken dat wij ze niet hebben uitgevonden, dus vermoedelijk kunnen we uw vraag niet naar tevredenheid beantwoorden. Meer informatie over oude eenheden is in andere bronnen te vinden. Helaas blijkt meestal dat uw vraag pas goed kan worden beantwoord als u zelf plaatselijke archieven van de gemeente of de heemkundekring doorzoekt!
Hint: Als u op zoek bent naar de waarde van een oude eenheid, dient u de volgende vragen al te hebben beantwoord:
* In welke plaats werd de eenheid gebruikt?
* In welke tijdsperiode werd zij gebruikt?
* Waar diende de eenheid voor?
Zonder deze context is de waarde van een oude eenheid meestal ongedefinieerd.

Referenties

W.C.H. Staring
De binnen- en buitenlandsche maten, gewichten en munten van vroeger en tegenwoordig, met hunne onderlinge vergelijkingen en herleidingen, benevens vele andere, dagelijks te pas komende opgaven en berekeningen.
Vierde, herziene en veel vermeerderde druk, 1902.

Veel meer plaatselijke oude Nederlandse eenheden treft u aan in:
De oude Nederlandse maten en gewichten, J.M. Verhoeff, 2e druk, 1983; Publikatie 3 van het P.J. Meertens-Instituut voor dialectologie, volkskunde en naamkunde van de Koninklijke Nederlande Akademie van Wetenschappen.

Veel meer oude eenheden uit alle landen van de wereld:
Dictionnaire universel des poids et mesures anciens et modernes, contenant des tables des monnaies de tous les pays, Horace Doursther, Brussel, 1840; voor het laatst herdrukt in 1976 door Meridian Publishing Company, Amsterdam; isbn 9060411110.

Veel meer literatuurverwijzingen biedt wellicht de Gewichten en Maten Verzamelaars Vereniging.


 

© Oscar van Vlijmen, september 2006
Datum laatste wijziging: 2010-01-02



Naar menu: lijsten.


bestand juni 2020.



Sitemap

© 1997-heden; Vereniging 'De Binnenvaart', Dordrecht. Redactie: Pieter Klein, Amsterdam.
De rechthebbenden kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor de gevolgen van het gebruik van deze site,
noch voor de gevolgen van het gebruik van de in deze site opgenomen links!
Deze site gebruikt cookies!
Zonder toestemming vooraf, is gehele of gedeeltelijke overname van enig deel uit 'Binnenvaarttaal' verboden! Veel inzenders zullen echter een verzoek tot het (her)gebruik van het getoonde materiaal inwilligen. (meer informatie)
Kopieën naar Facebook, Pinterest, en andere doorgeefluiken zijn echter niet toegestaan!

Deze site is geoptimaliseerd voor een resolutie van 1024x768 px.,

U wordt verzocht eventuele gebreken te melden!  (meer informatie)

Mijn dank gaat uit naar ALLEN, die mij met deze site helpen of geholpen hebben.

Pieter Klein:
Redacteur, auteur, ontwerper en webmaster.



Statistieken