De putsbak was vroeger een onmisbaar uitrustingsstuk.
De bak werd aan de potdeksel of reling buitenboord gehangen.
Vervolgens werd de puts gepakt en werden er de nodige putsen
water over de vaat gegooid. Voor de vaat gebruikte men alleen als men
op sterk vervuild water lag drinkwater en dan nog met mondjesmaat.
Behalve de vaat waste men zich zichzelf ook met buitenwater. Aan boord van de Dankbaarheid
heeft men een teiltje en een zeepbakje alvast klaar gezet.
Foto: Eelke Klein, Appelscha, 1 augustus 2008. (groter formaat)
Het teiltje heeft net op de bodem van de Opsterlandse compagnonsvaart
gelegen, vandaar dat er een beetje modder in zit. Zoals te zien is moet de bak, wil deze horizontaal hangen, bij een
scepter geplaatst worden. De spoelbak zal daarom voor elk schip apart pas gemaakt moeten worden.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007. (groter formaat)
De
putsbak wordt altijd aan de waterkant gehangen en aangezien hij een
flink eind uitsteekt dient hij na gebruik direct verwijderd te worden.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007. (groter formaat)
De putsbak aan boord de sleepkempenaar 'Antoinette'
Foto 2003. ingezonden door Han Visser.
Een gewone puts. Het
putteren vanaf een varend schip is
voor een ongeoefende een riskante bezigheid. Men moet de puts namelijk
vooruit gooien, dan wachten tot hij volgeschept is (het zware hengsel
zorgt ervoor dat de puts met de open kant het eerst onder water gaat)
en voordat het schip zover
doorgevaren is dat het touw strak komt te staan de puts uit het water
trekken. Haalt men de puts niet tijdig omhoog dan loopt men een grote
kans overboord getrokken te worden of de puts te laten schieten.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007. (groter formaat)
De met spierballenstoom aangedreven wasmolen, was de voorloper van de inmiddels verouderde langzaamwasser. De handwringer de voorloper van de eveneens verouderde centrifuge. Deze vooroorlogse wasdag heeft zo te zien plaats op een flink sleepschip met een erg mooie schuilkap op de Erdaldoos.
Fotograaf: Onbekend. (groter formaat)
Er blijken ook snelwassers op ellenbogenstoom geweest te zijn. Deze konden bovenop gewoon geslingerd worden. Sommige exemplaren, zoals deze op de foto, konden middels een V-snaarschijf onder de kuip ook mechanisch aangedreven worden. Een Briggs & Stratton benzinemotortje vormde een populaire krachtbron.
Foto: Pieter Klein, Antwerpen, 14 april 2013. (groter formaat)
Aan boord van de kleinere schepen vormde een dergelijke wasmachine toch wel een probleem. Het dekje naast de stuurhut is amper groot genoeg, maar voor warmwater moet de tobbe toch wel dicht bij de keuken staan. Pas na de komst van het flessengas kon men zich voor de kookwas van een losse gasbrander bedienen.
Fotograaf en datum: Onbekend. (groter formaat)
Een houten snelwasser aangedreven door Briggs & Stratton benzinemotortje. Het geheel schijnt niet aan enige veiligheidsvoorschriften onderworpen te zijn.
Foto: Herbert Behrens, Anefo, Nat.Archief nr. 911-7571 CC0. (groter formaat)
Het toppunt van luxe in het pré 24 volt tijdperk moet deze snelwasser van Fairbanks-Morse geweest zijn. Middels een handel naast de wringer kon men de motor ook voor de wringer gebruiken en hoefde zels de wringer niet meer handmatig rondgedraaid worden. Een nadeel was natuurlijk de metalen kuip waarin het sop veel te snel afkoelde.
Foto: Pieter Klein, Antwerpen, 17 april 2013. (groter formaat)
Een waslijnsteun met varkenskrul. De steunen en de lijn moesten bij het laden en lossen natuurlijk weggenomen worden.
Dankzij de krul kon men de lijn, zonder deze door ogen te moeten rijgen makkelijk wegnemen.
Foto: Pieter Klein. (groter formaat)
Aan boord van permanent bewoonde schepen wordt natuurlijk ook de was gedaan.
Daarvoor gebruikte men vroeger trouwens altijd buitenwater,
maar sinds ca. 1950, in toenemende mate drinkwater.
De was moet natuurlijk ook gedroogd worden. Daarvoor waren en zijn diverse oplossingen verzonnen.
Bij ongeladen vrachtschepen hangt men op regenachtige dagen het wasgoed in het ruim.
De waslijn wordt tussen de binten gespannen en klaar is men.
Op sommige schepen was er buiten voldoende aanwezig om waslijnen te kunnen
spannen, bijv. de scepters van een zonnetentje.
Ook gebruikte men een lijn vanaf de lichtmast naar de stuurhut.
De lijn werd ondersteund met een eenvoudige houten schaarconstructie of men zette schuinsweg
een pikhaak als steun.
Vooral op vrachtschepen zag men echter vaak speciale waslijnsteunen. Sommige steunen
werden door een gat in de potdeksel of dekzeilrand
(nr.7 in afbeelding)
en in een beugeltje daaronder gestoken , andere konden in de spalkbeugels
geschoven worden (soms waren hiervoor aparte beugeltjes op de kapdeksel
of tussendekjes gemaakt) en weer anderen konden op de dekzeilrand geklemd worden.
Ook in de 21ste eeuw worden nog waslijnsteunen toegepast. Al ziet men vaak ook droogmolens.
De wasdroger, het afnemende aantal aan boord wonende gezinnen en het feit dat steeds meer schippers
het weekend naar hun woning op de wal gaan maakt echter dat wapperend wasgoed, ook op schepen, schaars wordt.
Foto: Leo Schuitemaker, Volkeraksluizen 23 juli 2008. (groter formaat)
Dit zal op veel scheepjes een ongekende luxe geweest zijn. Men moest zich
vaak tevreden stellen met een plaatsje in het riet, een plaatsje op of
aan de potdeksel of met de puts of andere emmer. Wat het is? Het is een scheepstoilet.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007.(groter formaat)
Een oud scheepstoilet. Links een ton, of zo U wilt vat, met deksel. Rechts
de houten binnenton, daarvoor de krant als toiletpapier en daarvoor de zitting.
De gaten in de houten ton zijn waarschijnlijk bedoeld voor een touw, opdat men, bij ledig schip, vanaf het gangboord
de ton kan spoelen. Mogelijk ook is dat er een speciale greep was, waarmee men de ton uit het vat lichtte en transporteerde.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007.(groter formaat)
De buitenton heeft een extra rand. Het is mogelijk dat deze, wanneer men
hem gedeeltelijk met water vult, als stankafsluiter fungeert.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007. (groter formaat)
De gehele set gebruiksklaar.
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007.(groter formaat)
en in gebruik!
Foto Pieter Klein, Hassailt 28 juli 2007. (groter formaat)
