Woordenlijst T

~taan:
middel, grotendeels bestaand uit een eikenschorsextract, waarmee visnetten en zeilen geconseerveerd werden. Naam van diverse mengsels waarin de volgende bestanddelen verwerkt kunnen zijn: sap uit eikenschors (runolie), bruine teer, cachou, caoutchouc, guttapercha, en soms ook lijnolie en gebrande cichorei.
Zie ook taansel, taannat, taanwater, laf, chromeren en carboleümen.

BRUINE TAAN

: plaatselijke term voor cachou.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~taanbaas:
bezitter van een taanderij.





~taanboom:
kleine altijd groene boom uit oost Azië en Australië: Macaranga tanarius, hier bekend als taanboom. Sappen uit de bast werden voor de bereiding van taan gebruikt.

Bron: https://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Macaranga+tanarius.

~taancarboleum, taancarbolineum:
carboleum welke gebruikt wordt voor het tanen van visnetten. De carboleum was slecht in water oplosbaar hierin werd in 1923 met de komst van Tanol tegenoet gekomen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland en bijv. in Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander 15 oktober 1918.
Carboleum moest vooral de aantasting door rietworm voorkomen.

~taandag:
dag waarop, door de riviervissers, de netten getaand werden.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~taander:
iemand, die werkzaam is op een taanderij.

~taanderij, taanhuis:
plaats waar men visnetten en zeilen taant.

~taangeel:
bruin-gele kleur. De kleur van licht getaand katoen.





~taanhuis: taanderij.

~taanketel:
ketel of overeenkomstige constructie waarin men taan kookt. Was de ketel groot genoeg dan werd visnet, fuik of zeiltje in de ketel zelf getaand. Anders gebruikte men een trog of kuip.

De taanketel in de zegenvisserij bleek in sommige gevallen meer een soort van oven, met een ingemetselde stalen kuip. Zie afbeelding.

~taankuip:
grote houten kuip waarin men kokende taan giet om vervolgens de visnetten of zeilen te kunnen tanen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~taankleur:
volgens sommigen: donkerbruin; de kleur van getaandezeilen, volgens anderen taangeel.





~taanmast:
houten paal, waarin men een visnet, touwen of een zeil dat getaand wordt ophijst.





~taanmolen:
maalinrichting waarmee men eikenschors vermaalt om daar taan uit te bereiden.





~taannat:
2> mengsel om visnetten en ook zeilen te conserveren gewoonlijk taan genoemd.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~taannering:
het bedrijf van het tanen; de gezamelijke taanderijen. Verouderde term. Turf en schors die in taanneringen gebruikt worden.





~taanschors:
schors gereed om vermalen en tot taan bereid te worden.

Bron: Groot plakkaatboek 1600.
Het lijkt er op of de tekst taanschors en run gelijk stelt.

~taansel:
datgene waarmee men taant: taan dus.





~taanwater:
mengsel om visnetten en ook zeilen te conserveren gewoonlijk taan genoemd. Taanwater of oud taanwater heeft meestal betrekking op reeds gebruikte taan.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~taarsen:
een opening in een touwoog oprekken door er een fit in te wringen.

Vermoedelijk gaat het hier om een woord wat gevormd is naar aanleiding van het woord taarts.
Enige vermelding tot nu (2017) toe: Mededelingenblad Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam 14/2.

~taarts:
zeer grote fit. Tot ca. een meter lang en 30 cm doorsnede. Vroeger gebruikt om sleep en ankertrossen van natuurlijke vezel te splitsen.





~taats:
1> zie taatslager.

2> verkorting van roertaats: de taats die de onderkant van de roerkoning lagert.

3> verkorting van taatsnagel of van taatspot.





~taatslager:
in het algemeen: een lager dat vooral de kracht die in de lengte-richting van de as werkt opvangt.

In veel gevallen, maar voor zover ik weet niet uitsluitend, gaat het om een lager dat de onderzijde van een vertikale as steunt.

~taatsnagel:
1> eigenlijk willekeurige nagel met extra zware kop. Bijv. ook als punt van een tol of wandelstok.

2> extreem grote, bronzen spijker met een kop in de vorm van een halve bol en een vrij korte, vierkante, tapse pen. Een soort kopspijker op reuzenformaat. Men zegt dat deze in de onderzijde van de achterhar van de sluisdeur geplaatst werd en samen met een taatspot in de sluisvloer het onderste draaipunt voor de deur vormde.

Het woord in deze betekenis lijkt pas recentelijk in gebruik te zijn.

~taatsplaat :
klein in een taats(pot) gelegd plaatje, dat de wrijving met de as moet verminderen. Het plaatje is daartoe aan de aszijde enigzins bol.





~taatspot :
In de binnenvaart vaak een pot genoemd.

De term taatspot is vooral van toepassing op glijlagers, terwijl de term taatslager vaak gebruikt wordt voor kogel-, rol- of tonlagers.

b> bij sluizen bolvormig steunpunt op de taatssteen. Op de taats ligt de taatsplaat, waarover de taatskom aan de onderzijde van de sluisdeur valt. Men spreekt in plaats van taats ook van tolpunt en in plaats van taatskom van sluispot.

Verwante term aspot, kussen.






~tabakhaak:
zie zakhaak.





~tabernakel:
1> Vlaams voor herft.

2> in het Vlaams mogelijk ook de naam voor elke vorm van berging, zoals de uitbouwen die men vaak tegen de achterwand van de stuurhut op Spitsen ziet. [Afbeelding]

3> in het Franse taalgebied ook gebruikt voor de roef/berging midden op schepen zoals walen.

Onder andere genoemd in: "La Peniche - ma vie" van de Franse spitsenschipper Martial Chantre, met dank aan Gernot Menke en het kustvaartforum.

4> te Vollenhove de mastkoker (op een Botter).

Bron: Peter Dorleijn, De bouwgeschiedenis van een Botter.
Ook in Engeland spreekt men van een tabernakel voor een koker van een strijkbare mast.

~tachograaf:
instrument waarmee het draaien van de schroefas, en daarmee dus de vaartijd, geregistreerd wordt. Zie verder bij vaartijdenmeter.





~tafel:
1> zie getijtafel.

2> minder gebruikelijke verkorting van stuurtafel.





~tafelbrug:
vrij onbekende naam voor een hefbrug, die niet aan torens gehesen wordt, maar die men met behulp van (vier) 'zuilen' omhoog drukt.

~tagrijn, scheepstagrijn :
1> oorspronkelijk: handelaar in tweedehands zeilen, touwwerk, e.d. Vaak gecombineert met het beroep van zeilmaker.

De term scheepstagrijn komt onder meer voor in een wet uit 1819.

2> tussen ca. 1920 en 1980: winkel in scheepsbenodigdheden, vaak gecombineerd met een brandstoffen en smeeroliehandel.

3> tegenwoordig (voor zover de term nog wordt gebruikt): voornamelijk een winkel met watersportartikelen.

~tak:
1> zie bij knie.

2> volgens G.J. Schutten alleen het horizontale deel van een dekknie.

In weze een zeer beperkte bevatting van 1.

~takbout:
meest vierkante metalen pen die dusdanig ingehakt is dat er weerhaken ontstaan.

~takel:
1a> takelgestel talie, striets, trijs:
samenstelsel van blokken en/of schijven met touw, staaldraad of ketting, waarmee grote krachten uitgeoefend kunnen worden.
Gerelateerde termen (naar samenstelling): wipper, enkeljol, dubbeljol, klaploper, derdehandtakel, vierloper, noktakel/halve gijn, gijntakel/hele gijn.
Gerelateerde termen (naar functie): bakstagstalie, boomtalie, bulletalie, fokkeschoottalie, grondtakel, grootschoottalie, halstalie, hijstalie, kiptakel, lasttakel, noktakel, roertalie, roerlichter, snijtakel, spriettalie, stagernaat, stagtalie, stengetalie, stoottalie, stuurtalie, tes, voertakel, voettalie, wanttalie, wipgerei, zwaardtalie, zeetakel.
Gerelateerde termen diverse: afschaken, inscheren, hondepunt, loper, schaken, schrikken, strietsen, enz,
b> talie: algemeen gebruikt synoniem voor wat men ook een derdehandtakel noemt.

Voor een beschrijving zie aldaar.

2> de takelage onder meer in:

VOOR TOP EN TAKEL

.
Zie ook: top.

~takelaar:
ongebruikelijke term voor tuiger.

Bron o.a.: Mr. J. van Lennep Zeemanswoordenboek 1856.

~takelage, takeling, takel:
naar men zegt had de term oorspronkelijk betrekking op de gehele uitrusting van het schip. Er zijn echter ook bronnen, die er de tuigage, echter zonder de zeilen, onder verstaan. Een derde groep ziet in takelage een verwijzing naar de term takel en gaat er vanuit dat alleen al het lopende en staande want te samen takelage genoemd wordt.





~takelbalk: kraanbalk(2).





~takelblok:
1> willekeurig blok dat deel uitmaakt van een takel.

2> volgens sommigen een blok met twee of meer schijven.





~takelen:
1> taliën, trijsen: met een takel verplaatsen (hijsen). Zie ook taliën.
Gerelateerde termen: afschaken, blok, loper, schaken, schrikken, enz.

2> toetakelen.

3> betakelen: touw van een takeling voorzien.





~takelgaren:
3 of 4 strengs touw van geringe diameter. Takelgaren wordt onder meer gebruikt voor het maken van takelingen. Vroeger gebruikte men hennep, bijvoorkeur geteerd, later is men in toenemende mate kunststof gaan gebruiken. Ook bezetgaren, zeilgaren of bindsellijn genoemd.





~takelgestel:
ongebruikelijke term voor: takel.





~takelhaak:
de haak van een haakblok of een haak die aan een blok vastgemaakt is.

~takeling:
1>  bindsel: een aantal windingen, van dun touw of staaldraad, rond het uiteinde van een touw of staaldraad, die moeten voorkomen dat de tamp uitrafelt. Voornamelijk vroeger ook betakeling genoemd.

Het woord bindsel wordt veelvuldig als synoniem gebruikt. Er is dan ook veel overeenkomst in de wijze waarop het bindsel en de takeling gelegd worden. De toepassing is echter sterk verschillend, al zou men kunnen zeggen dat men ook met de takeling, net als met het bindsel, meerdere voorwerpen (de kardelen) met elkaar verbindt.

SPAANSE TAKELING

:
soort splits, waarbij de kardelen direct in de tamp teruggevlochten worden.

2> vroeger ook: takelage, soms ook tuigage.

~takelloper:
ongebruikelijke term voor: loper.

~takelsleepschip:
vermoedelijk een tot bergingsvaartuig omgebouwd vrachtschip.

Genoemd in de liggers van de meetdiensten.
Het vaartuig droeg de naam Harlingen XV en was vermoedelijk eigendom van de SHV. Het was een aakje van 24,3 x 4,86 x 1,57 meter 116 ton en in 1906 te Franeker gebouwd.

~takeltouw:
ongebruikelijke term voor: taliereep, loper.





~tal:
eenheid waaronder onder meer haring verhandeld werd. Circa 200 of 220 stuks.

Ondermeer genoemd bij: nieuwlanderfgoed.blogspot.nl

~talhout:
brandhout dat bij bepaald aantal verkocht wordt. In de scheepvaart meestal eindjes eikenhakhout voor de rokerijen en het stoken van teer en taanpotten.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~talie:
1> takel.
2> ongebruikelijke benaming voor een eind touw.





~taliegat:
gat in de bovenzijde van de voorstevenbalk waardoor het touw van de voorstagnaaiing geregen wordt. Hiertoe zijn meestal drie of vier van dergelijke gaten aangebracht.





~taliehaak, haak, hijshaak:
1> haak aan een takel, in het algemeen. [Afbeelding]
2> de haak van de halstalie, in het bijzonder.

Over het algemeen een gesmede haak met wijde bek en groot oog, dat dwars op de bek van de haak staat. Extra zware taliehaken werden ook als brittelhaak gebruikt.

~talielat:
halfronde lat, boven de taliegaten, ter weerszijde van de voorstevenbalk. Soms ook staglat of halfnageltje genoemd.

~talieman:
zie bij tallyman.





~taliën:
met een takel verplaatsen. Verouderd. Vroeger kende men ook: aantaliën, met een takel aantrekken, sjorren; achteruittaliën, met een takel achteruit trekken; vooruittaliën, met een takel vooruit trekken; omhoog of optaliën, met een takel hijsen.

Bron o.a.: Online Woordenboek der Nederlandse Taal GTB INL.

Zie ook takelen.





~taliereep, runner:
zie loper. Vergelijk: talreep.





~talieschenkel: schinkel(2).





~talietouw:
ongebruikelijke term voor taliereep, loper.





~tallyklerk:
zie tallyman.





~tallyman, talieman :
1> tallyklerk, ladingschrijver, boekjesgast, markeur: persoon aan boord van een zeeschip, die bijhoudt wat er aan lading er uit een bepaald ruim gaat.
Gerelateerde term: botenbaas, stukstal.

Bij de overslag van stukgoederen van en naar verschillende binnenvaartschepen en een zeeschip werd er per ruim bijgehouden wat er in en uitging; het stukstal. Aan boord van het zeeschip turfde de tallyman dat in zijn tallyboekje en aan boord van het binnenvaartschip werd eveneens bijgehouden wat er in of uit ging.
De term tally wordt in het Nederlands ook gebruikt om een bepaalde hoeveelheid, meestal 10 balen, aan te geven. De term is uit het Engels afkomstig.

2> in de Amsterdamse haven: iemand die met behulp van een hijsgerei laadt of lost.

3> abusievelijk ook gebruikt voor iemand die bij het overslaan van goederen vanaf het schip aanwijzingen aan de kraandrijver geeft.

~talreep:
de loper van een takel(1), wanneer deze uit 'blokken' zonder schijven samengesteld is. [A>]

Oorspronkelijk hadden talreep en taliereep waarschijnlijk dezelfde betekenis. Wanneer men verschillende betekenissen aan deze twee termen is gaan hechten is mij niet bekend.

Gerelateerde termen: zijstagnaaiing, wanttalie.

~talreephaak:
vermoedelijk een talreepkous gecombineerd met een haak.

Op oude foto's ziet men nog geregeld dat de zijstagen met haken aan de puttings zitten, op dat deze stagen voor het passeren van bruggen, bijvoorbeeld die welke voorzien zijn van oorgaten, makkelijk los genomen kunnen worden.

~talreepkous, triangel, wantkous, stagkous:
driehoekige zware kous, meestal ter vervanging van jufferblok of doodshoofd, maar ook voor andere naaiings gebruikt.

Bij gebruik van talreepkousen spreekt men meestal van een zijstagnaaiing in plaats van een talreep.

~talreepsknoop:
stopperknoop, die in het begin van de talreep gelegd wordt en die voorkomt dat het touw door het gat in het jufferblok schiet.





~taludmaaier:
voorziening op sommige maaiboten. Een hydraulische arm met aan het uiteinde een maaiinrichting waarmee oevers gemaaid kunnen worden.

~taludreiniger:
meestal aan een hydraulische arm bevestigde inrichting waarmee de stenen bekleding van het talud van slib e.d. ontdaan kan worden.

Genoemd in: Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit, Rijksoverheid.

~Talurit:
merknaam van het materiaal waarvan men o.a. pershulzen, sokken en moffen maakt.

~tamp:
het uiteinde van een stuk touw of staaldraad.





~Tamsa spits:
tussen 1929 en 1932 gebouwd herstelbetalingsschip van het type spits. De meesten, honderdvijftig à tweehonderd, werden op de Gutehoffnungshütte Abteilung Rheinwerft te Walsum gebouwd. De schepen kwamen uiteindelijk onder beheer bij Transporteur AutoMoteur Société Anonyme in Parijs en kregen de naam Tamsa gevolgd door een nummer.

Deze motorspitsen hebben de schroef redelijk ver onder het achterschip zitten en tonen aardig geveegd. Dat natuurlijk wel maar tot op zekere hoogte. Het bovenste deel is gewoon weer vol van bouw en buigt achterop iets naar binnen. De schepen hebben een salonroef die niet al te diep verzonken is. Voor de stuurhut ligt een brugdek met daarvoor de herften en de kookhut.

~tand :

een tandje bijzetten

: een klein beetje 'gas' bijgeven.

De term is ontstaan toen men voor de toerentalregeling een manette ging gebruiken, die voorzien was van een vertanding.

~tandem varen:
Zie bij span.

~tandwielkwadrant, kwadrant:
aan de roerkoning bevestigde, horizontaal liggende, 'halve' schijf voorzien van een grove vertanding, waarmee de stand van het roer bepaald wordt.

De schijf kan voorzien zijn van een rechtopstaande, danwel een schuin- of platliggende vertanding. De schijf wordt doormiddel van een passend, naar verhouding klein, tandwiel aangedreven.
Rechte vertandingen worden meestal gebruikt bij liggende stuurraderen. Het kleine tandwiel zit dan meestal direct op de as waarop het stuurrad bevestigd is. Bij schuine vertanding wordt het kleine tandwiel meestal via een assenstuurwerk aangedreven. Bepaalde afwijkende vormen komen voor.

Gerelateerde termen: zie bij kwadrant.

~tanen:
visnetten of zeilen in taan onderdompelen. Plaatselijk ook looien genoemd. Zie ook broeien, bruintanen, overlaffen, enz.

~taning:
het resultaat of de handeling van het in de taan onderdompelen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~tank:
1> afgesloten ruimte waarin vloeistof opgeslagen wordt.
Verwante termen: brandstoftank, dagtank, ladingtank, bunker.

2> pars pro toto voor een viswagen met tanks.

~tankaak:
vermoedelijk een tankschip, maar mogelijk een vrachtschip met in het ruim min of meer los geplaatste tanks.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.
Het eerste als tankaak gemeten schip was de Naphta Port No. 1 het schip mat 65,2 bij 8,2 meter en was bijna 400 ton groot. De eigenaren de Deutsch Russische Naphtha Import Gesellschaft begon al in 1889 met de plannen voor het vervoer van olie in ketelschepen.

~tankbak, duwbak, bak:
1> Duwbak voor het vervoer van vloeibare lading.
De term wordt gebruikt om onderscheid te maken met: beunbakken, containerbakken en vrachtbakken.
Verwante termen: kopbak, lashbak, scherlastflosse, bacobak, beunbak, containerbak, europabak, tankbak en vrachtbak.

2> vermoedelijk een ponton voor de opslag van vloeistoffen.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tankbodem:
de onderkant van een tank.





~tankcleaningvaartuig:
vaartuig, voor zover ik weet altijd een stoomvaartuig, dat gebruikt wordt om ladingtanks (van vrachtwagens, zee- en binnenschepen) te reinigen.  Zie tankreiniging.

Voor zover ik weet is in verband met het voorhanden zijn van nieuwe technieken het gebruik van stoomschepen voor dit doeleind gestopt.
Het begrip tankcleaningvaartuig ben ik tot op heden slechts éénmaal tegengekomen. Persoonlijk zou ik de voorkeur aan tankreinigingsvaartuig gegeven hebben.

~tankcontainer:
standaard container voor het transport van vloeistof.





~tankdek, tanktopplaat:
de bovenzijde van een ladingtank.

~tankdekaak:
een dekschuit ingericht als tankschip.

Onder meer genoemd in de liggers van de meetdiensten.

~tankdekschip:
vermoedelijk een dekschuit ingericht als tankschip.

Genoemd in de liggers van de meetdiensten.

~tankdekschuit:
een dekschuit ingericht als tankschip.

Onder meer genoemd in de liggers van de meetdiensten.

~tankduwbak:
een duwbak voorzien van ladingtanks. Ook duwtankbak en gastankduwbak.

Onder meer genoemd in de liggers van de meetdiensten.

~tankduwschip:
een motortankschip met duwsteven.
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tanker, tankschip, binnenvaarttanker, binnenvaarttankschip, brandstofschip, tankerboot :
binnenvaartvrachtschip ingericht voor het vervoer van vloeibare ladingen. [Afbeeldingen]
Men kent onder meer: de gewone tanker (olietanker), de cementtanker, de chemietanker, de Draconeschip, de gastanker, de loogtanker, de meeltanker, de melassetanker, de melktanker, de natronloogtanker, de poedertanker, de spijsolietanker, de tanklichter, de teertanker, de vliegastanker, de waterboot, de wijntanker, de zwaveltanker, enz.
als ook: de classificeerder, de drainen, de drainleiding, de koelzeil, de ontgassen, de restgas, de retourgas, de tankdek, de tankhoofd, de tankpeiling, de tankpoortje, de tankreiniging, de tankschep, de tankspiraal, de tanktop, de tankveegsel, de tankverwarming, de trunc, de waterblower, e.d.

zwarte tanker: tankschip dat zware stookolie, bitumen e.d. vervoert.
witte tanker: tankschip dat sterk geraffineerde producten als benzine, petroleum, e.d. vervoert.

Voor tankschepen die lichtbrandbare stoffen vervoeren gebruikte men vroeger soms de term K-schip, tegenwoordig de term kegelschip.
Voor zover bekend is de oudste binnenvaarttanker het in 1889 gebouwde sleeptankschip Carolin (helaas geen gegevens bekend). Het oudste in Nederland gebouwde tankschip is mogelijk de Ampetco 1 uit 1909[SchepenDB] of mogelijk de Petrolea III uit 1887 (later Esso Holland 15), maar daarvan is niet zeker of het echt als tankschip gebouwd is. Wel werd het in 1902 als tankaak gemeten.

Gerelateerde termen: motortankschip, tanklichter, sleeptankschip, kegelschip, brandvlag.

~tankerboot:
volkomen belachelijk synoniem voor tanker/tankschip.

Op 25 oktober 2011 gevonden op nos.nl.

~tankerbotsing:
brabaarse manier om 'aanvaring tussen tankers' kort te willen zeggen.

Onder andere gevonden in de Gelderlander van 17 februari 2011.

~tanker cleaning:
zie tankreiniging.





~tankerschip:
vermoedelijk gewoon een motortankschip.
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.





~tankhoofd, trunk, laadhoofd:
Op een ladingtank geplaatste, afsluitbare, kokervormige constructie, waarlangs men de tank kan betreden of inspecteren.

Het woord trunk is afkomstig van het Engelse woord 'trunc'.

~tankhoofddeksel, laadhoofddeksel:
metalen deksel, voorzien van een tankpoortje, waarmee het tankhoofd afgesloten is.





~tankinhoud:
de inhoud van de (lading)tanks, uitgedrukt in kubieke meters.





~tanklichter, olielichter:
1> lichter met ladingtanks voor het vervoer of de opslag van vloeibare lading.

2> vooral in de Rijnvaart gebruikt als synoniem voor sleeptankschip.





~tanklichterschip:
vermoedelijk gewoon een motortankschip, mogelijk een sleeptankschip. Zie ook tanklichter.
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.





~tankmotorschip:
ongebruikelijke term voor motortankschip.
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.





~tankontluchting:
verbinding tussen een tank en de buitenlucht.





~tankpeiling:
het met een soort peilstok bepalen van de hoeveelheid lading die zich in een ladingtank bevindt.

~tankponton:
ponton waarvan het grootste gedeelte tevens als ladingtank fungeert of waarin of waarop ladingtanks geplaatst zijn. Ook bunkerponton. Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.
Gerelateerde term bunkerschip, tankstation.





~tankpoortje, kijkpoort:
klein dekseltje op de tankhoofddeksel. Meestal een soort patrijspoortje dat een extra massief stalen deksel heeft.





~tankreder:
persoon, die een tankrederij beheert of bezit.





~tankrederij, tankerrederij :
persoon of bedrijf dat één of meerdere tankschepen in maatschappij laat varen.

Feitelijk moet aan de term tankerrederij de voorkeur worden gegeven. Men vaart immers met tankers en niet met tanks. Toch geeft men massaal aan de term tankrederij de voorkeur.

.





~tankreiniging, tanker cleaning:
het verwijderen van bezinksel uit (lading)tanks.
Gerelateerde term: tankcleaningvaartuig, schoonmaakschip, vacuumschip, bijvegen, uitwassen, bilgeboot, bilge, slop, waswater, enz.





~tankruim:
weinig gebruikte term voor een ruim dat dienst doet als ladingtank.





~tankschep:
populaire naam voor een zogenaamde vonkvrije schep bestemd om ladingresten uit de ladingtanks te scheppen/hozen. Schep is voorzien van een rechthoekig blad met sterk opstaande kanten en rechte voorkant.





~tankschip:
Zie tanker.

~tankschoonmaakschip:
vaartuig dat gebruikt wordt bij het schoonmaken van tanks (van zeeschepen?). Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten. Het enige schip dat als dus aangeduid wordt, is de Shipdock XI van de NDSM. Juist van dit schip is helaas zeer, zeer weing bekend.
Ook bekend als tankcleaningvaartuig. Zie ooktankschoonmaakvaartuig.

~tankschoonmaakvaartuig:
stoomschip dat gebruikt wordt voor het schoonmaken van tanks (van zeeschepen?). Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.
Zie ook tankschoonmaakschip.

~tanksleepschip:
tanker zonder eigen voortstuwing, dus bestemd om door een sleepboot o.i.d. voortbewogen te worden. Ook sleeptankschip. Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.





~tankspiraal:
onderdeel van de tankverwarming; in een ladingtank gemonteerde spiraal waarmee de lading verwarmd wordt.





~tankspits:
tanker van het scheepstype spits. [Afbeelding]

~tankstation:
vermoedelijk klein bunkerschip, mogelijk gebouwd op een bunkerponton. Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tankstoomschip:
stoomschip ingericht voor het vervoer van vloeibare lading in tanks. Ook stoomtankschip genoemd. Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.





~tanktop:
het boven het dek uitstekend gedeelte van een ladingtank.





~tanktopplaat:
zie tankdek.





~tankvaart:
de scheepvaart met tankschepen.
Gerelateerde term: depotwerk.





~tankveegsel:
roest en dikvloeibare uit de lading afkomstige resten, die zich op de bodem van de ladingtanks verzameld heeft.





~tankverwarming:
inrichting waarmee men de lading die zich in de ladingtanks bevindt kan verwarmen.





~Tanol:
beter in water oplosbare taancarboleum.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~tappan:
houten lagerblok, zie pan.





~tappunt, drinkwatertappunt, watertappunt:
1> plaats waar schippers drinkwater kunnen krijgen/kopen.  [T> drinkwater.]

2> plaats waar de waterboot zijn tanks vult.





~Tas:
1> Friese term voor de Friese turftjalk.

De term wordt onder meer door G.J. Schutten, blz.356, gebruikt.

2> blok dat tegen het schip of een scheepsdeel hangt. In het bijzonder een zwaardtas.





~Taske:
1> Gronings voor een kleine ( ca. 22 x 4,7 x 1,45 meter 80 ton) Tjalk. Soms ook Groninger turftjalk genoemd.

F. Loomeijer wil dit type in 'Met zeil en treil' reserveren voor de tjalken die tussen 1910 en 1920 bij Wolthuis, Sappemeer gebouwd zijn. Vreemd genoeg komen er dan uit de liggers van de meetdiensten niet meer dan twee tjalkjes te voorschijn......

2> Door Groningse schippers gebezigde, minachtende benaming voor kleine schepen.

3> mogelijk Groningse term voor Tasschuit.

~Taskeschuit(e):
houten vrachtschip uit begin achttiende eeuw. Vermoedelijk gelijk aan de tasschuit.

Genoemd in: In het kielzog van de Scheepsbouw door Abram Blaak. Hoogezand 1998.

~Tasschuit:
scheepstype, vrachtschip, platbodem met (oorspronkelijk) vrij scherp voorschip, rechte voorovervallende stevenbalk en iets wat ronde kont. Het type is mogelijk afkomstig uit de provincie Groningen, maar het kan ook een Groningse variant van bepaalde bokken en pramen zijn. Tegen het eind van de 19de eeuw is het type verdwenen. Naar men zegt werd het scheepje voornamelijk voor het vervoer van turf gebruikt. Mogelijk ook Taske genoemd.

Haalmeijer en Vuik noemen dit type een Taske, G.J. Schutten en nog enkelen verstaan onder een Taske echter een Groninger Turftjalk.
De afbeelding is afkomstig uit 'Voor en tegen de wind' door Hendrik A. Hachmer en toont volgens het bijschrift een 'taske'. Het vaartuig stemt echter sterk overeen met de hier beschreven 'tasschuit'.

~tasscheschuitehol:
de romp van een tasschuit.

~tauereiboot:
half Duits, half Nederlands voor draadsleepboot.




~Tausend Decker:
Duitse term die gebruikt wordt voor bepaalde Duitse sleepschepen, waarvan het ruim niet met luiken maar met losse planken afgedekt waren. Over het algemeen had de luikenkap een dakvormig model, dus een veel sterkere knik in het midden dan de Friese luikenkap. Deze afdekkingen vond men bij scheepstypes als de Elbekahn. Behalve van 'Tausend Decker' sprak men ook van 'Tausend Bretter', beide termen lijken zowel als één woord, als ook als twee afzonderlijke woorden geschreven te worden.

Bronnen: kustvaartforum.com, www.westphal-schiffahrt.de, binnenschifferforum.de

~Tausend Bretter:
Duitse term die gebruikt wordt voor bepaalde Duitse sleepschepen, waarvan het ruim niet met luiken maar met losse planken afgedekt waren. Over het algemeen had de luikenkap een dakvormig model, dus een veel sterkere knik in het midden dan de Friese luikenkap. Deze afdekkingen vond men bij scheepstypes als de Elbekahn. Behalve van 'Tausend Bretter' sprak men ook van 'Tausend Decker', beide termen lijken zowel als één woord, als ook als twee afzonderlijke woorden geschreven te worden.

Bronnen: kustvaartforum.com, www.westphal-schiffahrt.de, binnenschifferforum.de

~teboekstellen:
een schip bij het hypotheekkantoor of het kadaster laten registreren.





~teboekstelling:
de inschrijving bij het scheepshypotheekkantoor.

DE TEBOEKSTELLING

: het teboekstellingsnummer.





~teboekstellingsnummer, de teboekstelling, brandmerk:
cijfer-letter combinatie, waaronder het schip bij het hypotheekkantoor ingeschreven was, en die op het schip vermeld diende te worden. [Afbeelding] [T>]





~teboekstellingskantoor: hypotheekkantoor.





~teehut: theehut.





~teelt:
a> in het algemeen gebruikt als aanduiding voor de periode gedurende welke één bepaalde vorm van visserij uitgeoefend wordt.

BEHOUDEN TEELT

: de teelt, voor dat seizoen (eventueel voortijdig) beëindigd hebbend.
Zie ook afsnijden en overige termen inzake de visserij.
b> soms ook gebruikt voor de aaneengesloten periode dat men aan het vissen is, dus van het vertrek uit de haven tot de terugkomst.
c> door een enkeling (onjuist) gebruikt voor een trek, dus de periode dat het visnet te water is.





~teen:
1> voet van een dijk.

2a> de rechte pen van het pikhaakbeslag.
b> de punt van de vaarboom.

3> vlakteen: bij houtbouw: versmald uiteinde van de het vlakdeel waarop de steven kwam te staan.
Gerelateerde term: toon.

4> de knoop die de vlakgang met de stevenbalk koppelt.

Dit berust vermoedelijk op een vergissing van de schrijver.

5> onderste deel van een oplanger waar dit op de legger rust.

Afhankelijk van het scheepstype en de bouwmeester werd de oplanger door middel van nagels/duvels met de teen op de leggers vastgezet.

6> het uiteinde van de tak en het lijf van een knie.

7> uiteinde van een vaarboom. zie flint/kleiteen.

8> dunne taaie twijg van een boom of heester. Zie ookwee.

Voor een verklaring van de termen wilgeteen, teenhout, wilgehout, witsen, band, witte teen, groene teen, huid, schilderij, driebast, fransgeel, belzerood, e.z zie Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

.
Gerelateerde termen: lijfteen, rijgteen en keelteen.

9> uiterste deel van het vizier van een sleepkop.

Bron: Optimalisatie van het baggerproces door Bart van de Velden.

~teenklamp:
zie bij halve klamp.





~teenwrang:
houten legger direct achter de voor- of achtersteven.

Deze Vlaamse term heeft betrekking op schepen met een plat vlak en dus een vrij hoekige kim; de ECHTE platbodems. Een (Noord-)Nederlands equivalent is me niet bekend.

~teer:
middel voor het conserveren van hout, touw of staal.

BRUINE TEER

,

STOCKHOLMER TEER

,

Zweedse TEER

,

Umea TEER

, baanderteer, karlteer, karrelteer, carlteer, carrelteer:
uit destillaat van naaldhout gewonnen product. Sommige bronnen melden echter dat het product afkomstig was van beuken- en berkenhout, hetgeen mij echter minder waarschijnlijk lijkt. Bruine teer wordt voornamelijk gebruikt voor het bovenwaterschip van houten schepen, de houten luikenkap en (in verdunde vorm) ook voor touw en dekzeilen. Bruine teer sluit het onderliggende materiaal niet af, waardoor het kan blijven ademen.
Van

ZWEEDSE TEER

beweert men dat dit bruine teer was waaraan lijnolie toegevoegd werd. Deze was dan vloeibaarder en lichter van kleur dan de echte bruine teer. De meeste bruine teer kwam trouwens uit Zweden.
De term

BAANDERTEER

werd, naar men zegt, gebruikt voor een mindere kwaliteit, zwart-bruin gekleurde soort, bruine teer.
Umea teer was een lichte, dunne soort teer uit Umea, Zweden. Het werd onder meer voor boeisels en settelboorden gebruikt.
Bruine teer werd in latere jaren soms verdrongen door carbol/carboleum.

De term 'karrelteer' werd onder meer opgetekend door journalist en redacteur Hylke Speerstra.
Wijlen Henk Bos van info20M heeft eveneens een hele verhandeling over bruine teer gepubliceerd.

ZWARTE TEER

,

ENGELSE TEER

, koolteer, gasteer, steenkoolteer:
uit steenkooldestillaat gewonnen product. Bijproduct bij de productie van 'stadsgas'. Voornamelijk gebruikt voor stalen rompen, inclusief de dekken en bij open schepen ook de binnenzijdes. Het product mag, behoudens enkele uitzonderingen, niet meer in Nederland gebruikt worden.
Daar het de ondergrond afsluit wordt het op houten schepen alleen gebruikt voor het onderwaterschip.

Het gebruik van steenkool teer wordt onder meer beschreven in Beschryving van de hoedanigheden en het gebruik van teer en vernist van Koolen door Gerard Hulst van Keulen 1785, via Google books.

koolteerlak

zwarte teer variant, waarvan beweerd werd dat deze langer bleef glanzen. In de meeste gevallen was daar echter weing van te merken. Onderandere verkrijgbaar onder de merknaam 'Tencopal'.

ZWARTE TEER, TEERVRIJE TEER, teervervangde teer

: moderne, minder schadelijke, maar ook minder goede, variant van steenkoolteer.

TWEE COMPONENTEN TEER

: teervervanger op basis van epoxy- of polyurethaanharsen.





~teerbak:
stalen rechthoekige bak, waarin men, als men met de roller teert, de teer doet.





~teerbalie:
niet exact bekend vermoedelijk een grote teerputs en anders misschien een open teerton, waarin meerdere teerders tegelijk hun kwasten konden dopen.





~teerbus:
1> afsluitbaar blikken emmertje waarin teer verpakt is.

2> teerpot.





~teerder:
iemand die een schip teert.





~teerdweil:
vermoedelijke voorloper van de stokkwast; lange stok met aan het uiteinde een bijeen gebonden mop textiel, waarmee teer op het schip gestreken werd.





~teerherft:
herft waarin de teer en benodigdheden voor het teren bewaard werden.

Natuurlijk alleen grote schepen hadden een apart herft voor deze zaken.

~teerhok, pekhok:
1> gebouwtje op een werf waar men de spullen, die men tijdens het teren gebruikt, bewaart.

2> bakstenen optrekje waarin men de pek- of teerketel verwarmt. Ook teerhuisje genoemd.





~teerhuis:
zie teerhok.





~teerling:
synoniem voor kubiek.

Geen scheepsterm, maar aangezien men in teksten betreffende belading de zinsnede "per teerling el" tegen kan komen, dacht ik opname hiervan zinning. Een teerling el is vanaf de Franse tijd een kubieke meter.

~teerketel, teerpan:
open ketel of grote pan waarin men teer opwarmt om het beter vloeibaar te maken.





~teerkleed:
dekzeil, dat met bruine teer ingesmeerd is.





~teerkokerij:
niet bekend; vermoedelijk bedoelt men een taanderij.





~teerkop:
zie bij teermop.





~teerkwast:
flinke kwast, waarmee men teert. Vaak een bokkepoot, of een stokkwast.





~teerlak:
soort teer, die langer zou moeten blijven glimmen.

~teermop, teerkop :
meestal 5 à 6 cm dikke kwastborstel, voorzien van een boutje van ca. 5 mm ter bevestiging, meestal gebruikt voor een stokkwast.

~teerpan:
zie teerketel.

~teerpot:
1> stevig stalen emmertje, met een inhoud van 2 tot 5 liter (mogelijk nog groter), waarin men de teer doet. [Afbeelding]
2> teerputs.
3> teerbus.

~teerputs:
vroeger houten, later stalen, lage emmer, die men tijdens het teren gebruikte.
Zie ook: teerbalie.

~teerroller:
verfroller aan een lange stok, waarmee men het schip teert.





~teers:
houten marlpriem of fit. (Ongebruikelijk en verouderd.)





~teersteker:
groot formaat steekijzer, dat tijdens de werfbeurt gebruikt wordt om aangroeisel en los zittend teer te verwijderen.

ECHTE teerstekers zijn bij de snede een centimeter of vier vijf breed en hebben een totale lengte van 60 tot 80 centimeter, waarvan ongeveer de helft door het ijzer, de andere helft door het houten handvat gevormd wordt. Een gewone roeststeker is meestal twee à twee-en-eenhalve centimeter breed. De totale lengte is rond 35cm en het handvat is ca 16 cm. lang. Op werven gebruiken ze soms ook een grote stalen staaf met uitgedreven uiteinde als teersteker.

Gerelateerde term: steekschep.





~teerstok:
de steel van een stokkwast.





~teerstokerij:
plaats waar men teer uit hout (soms ook steenkool) destilleert.





~teerstokijzer:
geknikte metalen verbinding tussen de steel van een stokkwast en de teermop.

Aan de ene zijde van het teerstokijzer bevindt zich een arend die in de stok gedreven wordt, aan de andere kant een plat gedeelte met een gat van ca. 5mm. Dit platte gedeelte was bij de oudere exemplaren vaak een rond schijfje, bij de modernere exemplaren vaak een brede platte strip. De teermop, die voorzien is van een boutje, wordt door het gat gestoken en met een moertje (tegenwoordig een vleugelmoertje) vastgezet.

~teertanker:
tankschip ingericht voor het vervoer van teerachtige producten.





~teertuin:
in de open lucht gelegen afgesloten plaats (een tuin) waar teer (en de bijbehorende gereedschappen) bewaard worden.

Mogelijk is dit uitsluitend een Amsterdams begrip. De Oude teertuinen lagen oostelijk van het Damrak in Amsterdam, daar waar nu de Prins Hendrikkade met de Nicolaaskerk is. De teertuinen waren in die tijd daar omdat het onderhoud aan de zeeschepen daar in het open havenfront, binnen de waal, plaats vond.

~teervaatje:
blikken vaatje, waarin men vroeger, toen teer nog uit het vat verkocht werd, teer haalde en bewaarde. [Afbeelding]





~teervat:
stalen vat, 60 of 200 liter groot, waarin men teer bewaard. Dergelijk grote teervaten werden vroeger bijna alleen op scheepswerven en door tagrijnen gebruikt.





~teervervanger:
synthetisch middel dat gebruikt wordt ter vervanging van de ouderwetse steenkoolteer.





~teervilt:
met zwarte teer doordrenkt vilt.





~tegenboord:
het boord aan de tegenoverliggende zijde van het schip.

Bron: J.M. Koenen 'Verklarend Handwoordenboek' 1923. De term lijkt alleen in woordenboekn voor te komen.....

~tegenbrassen:
de zeilen met de brassen bak(5) zetten.





~tegenhouder:
1> aanhouder, keerder:
persoon, die tijdens het klinken een zwaar blok staal, dolly, een stokijzer of een voorhamer, tegen de klinkkop gedrukt houdt. In Vlaanderen stokhouder genoemd. [T>]

2> dolly: zwaar stuk staal, dat hierbij gebruikt wordt. Gewoonlijk klinkijzer genoemd. In het Vlaams stokijzer genoemd. [Afbeelding]





~tegenkiel:
ongebruikelijke naam voor zaadhout.





~tegenkoers:
een vaarrichting tegengesteld aan de vaarrichting die men vaart. De term wordt zowel gebruikt wanneer men omkeert en terug vaart, op tegenkoers gaat, als wanneer een ander schip van voor nadert, op tegenkoers ligt.





~tegenliggen:
verkeerd om gemeerd liggen>

Deze term werd op de zeilende schepen wel gebruikt wanneer men gemeerd lag en de wind uit een dusdanig hoek kwam, dat men na het afstoten direct overstag of gijpen moest.

~tegenlopen:
van de wind: naar een ongunstiger richting draaiend.





~tegenring, contra-ring:
bij de bevestiging van lichtranden en patrijspoorten in hout, gebruikte gietijzeren of messing ring, gelijk aan de rand van de poort, die moet voorkomen dat de bevestigings bouten, door het hout getrokken worden. Vergelijk: sierring.





~tegenroer:

TEGENROER GEVEN

de beweging van een schip stoppen of corrigeren door het roer dusdanig te draaien dat er een tegengestelde kracht optreedt.





~tegenspant, tophoekstaal, tophoeklijn:
hoeklijn aan de bovenzijde van een stalen legger, ook kattespoor genoemd.





~tegenstroom:
1> stroming, tegengesteld aan de normale stroomrichting.
Gerelateerde term: neer.

2> stroming van het water, tegen de vaarrichting in.





~tegensturen, opsturen:
het roer verdraaien teneinde de drift of het scheeftrekken van het schip te compenseren.





~tegenvaart:
de scheepvaart die een schip tegemoet komt.





~tegenwicht: wegerij.





~tegenwind:
wind komende uit de richting waarheen men vaart.





~teleflexkabel:
andere benaming voor de zogenaamde morsekabel.

~telegraaf:
instrument waarmee men commando's, tussen stuurstand en machinekamer, ten aanzien van de draairrichting en het toerental van de stoommachine of scheepsdiesels, overbrengt.
Zie verder bij scheepstelegraaf.

~telegraafboot:
onvoldoende bekend! Vrachtschip van de fa. Braakman.

Aangezien het hier om schepen en niet om boten gaat, is het gebruik van het woord boot hier volledig misplaatst [uitleg].

~telpost:
op de oever geplaatst gebouw van waaruit men scheepvaarttellingen verricht. [ET>]

~Tenco....: Tencogarant, Tencopal, Tencoferro, Tencotop:
productnamen van Touwen's verf- en teerfabriek.

~tender:
1> (motor)scheepje dat in de haven tussen de kades of steigers en de voor anker, of op boeien liggende schepen heen en weer vaart. In het Nederland vaak barkas genoemd.

2> sleepboot die een bepaald traject heen-en-weer vaart om het ijs open te houden of te breken.

Bron: Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Koninklijk Instituut voor Ingenieur 1847-1897, via Delpher.nl.

~tenderboot:
(sleep)boot of ijsbreker die een bepaald traject heen-en-weer vaart om het ijs open te houden of te breken.

Bron: Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Koninklijk Instituut voor Ingenieur 1847-1897, via Delpher.nl.

~tenderdienst:
activiteit waarbij men met een motorvaartuig een bepaald traject heen-en-weer vaart.

Bron: Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Koninklijk Instituut voor Ingenieur 1847-1897, via Delpher.nl.

~tengel:
aan de bovenkant van een Belgisch luik langs de zijkanten van het luik aangebrachte smalle houten lat. Soms ook tingel genoemd.

~tent:
1a> meestal vrij hoge uitbouw op het ruim, vanaf de boorden van het schip tot ongeveer gelijke hoogte met de bovenkant van de roef.

Schepen met een dergelijke tent hadden dus geen gangboorden. Het 'dak' van de tent kon in de regel opengelegd worden gelijk een luikenkap. De zijden van de tent had geen of slechts kleine openingen. Wel kon een deel makkelijk uitgenomen of door een raam vervangen worden. Dit soort tenten treft men voornamelijk aan op pakschuiten.

b> huif: zeildoeken of linnen overkapping waaronder lading of personen vervoerd werden.

Deze constructies werden vrijwel alleen toegepast op veerschuiten. De oudste vorm is die waarbij zowel zij- als bovenkanten door dekzeilen gevormd werden of waar een half-ronde zeildoeken tent gebruikt werd. Later is men houten zijkanten gaan gebruiken.

Gerelateerde termen: pakschuit, tentschuit.

c> soms gebruikt als aanduiding voor de houten, vaak rijkelijk van glas voorziene, opbouw op trekschuiten, speel- en stadsjachten, maar ook het paviljoen van Staten- en transportjachten werd zowel genoemd.

d> ruimafdekking die bestaat uit een hoge ronde overkapping van gepotdekselde planken. Volgens J.J. Abbink (1851) in "Het schip" ook zoldering genoemd.

2> omhoog klappend voordek aan de zijkanten afgesloten met zeildoek (of later ook vgan hout), dat als leefruimte op kleine visschuitjes. Zie verder bij blaasbalg:

3> zie kledenkap.

~Tentaak:
Fries aakje (met blaasbalg).

~tentoonstellingsark:
vaartuig of drijvende inrichting, al dan niet met betonnen bak, waarin dingen tentoongesteld worden. Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tentoonstellingsschip:
vaartuig met daarin een expositieruimte. Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.
Zie ook atelierschip, expositieschip, expositievaartuig, kunstschip, tentoonstellingsark, enz.




~tentschip, vermoedelijk een pakschuit of aanverwant scheepje voor het onderhouden van een beurtdienst.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~Tentschuit:
1> veerschuit waarbij een gedeelte van het vaartuig met behulp van een met dekzeilen overtrokken constructie, een tent, gedekt is. Benoorden de Haarlemmermeer sprak men schijnbaar ook wel van een Snip.

2> soms gebruikt als synoniem voor pakschuit.

~tepel:
zie speen.





~Ter Aarse klotsboot:
circa 4 meter grote roeischouw met iets naar binnen hellend voor- en achterbord.

Het vaartuigje is voorzien van een aangezette achterstevenbalk; een soort roersteven zonder roer.

Bron: G.J. Schutten blz.298.

[Overzicht boerenschuiten >].





~Ter Aarse praam:
eenvoudige open schuit met een tamelijk breed vlak en rechte vallende zijdes en stevens. Het vlak eindigt bijna rond en voor- en achterschip zijn iets uitwaaierend. Te onderscheiden in een driekwart raam van zeven meter en een hele praam van zeven meter zeventig. De vaartuigen konden geroeid en gewogen worden.
Bron: G.J. Schutten blz.298.
[Overzicht boerenschuiten >].

~Tercoo:
fabrikant (Tercoo bv. te Tiel) van roterende ontroesters voor gebruik in de handboormachine. De opnamestift is voorzien 1-3 rubberen schijven, elk met 12 hardstalen pennen langs de omtrek. Het product is bekend onder de naam Perago (P'erago).





~teren: 
het aanbrengen van teer. In Vlaanderen schijnt men van gesen te spreken.
Gerelateerde termen: herteren, stokkwast, teerbalie, teerputs, enz.

~Terhornster praam:
bepaald type stalen ronde Friese praam. Slechts in details afwijkend daarvan.

Het type wordt genoemd bij een aantal tekeningen van Jelmer K. Kuipers in het bezit van het Fries Scheepvaartmuseum Sneek.

[Gerelateerde vaartuigen >].

~terminal:
1> verkorting van staaldraadterminal.

2> verkorting van containerterminal.





~terpaarde, modder:
grond afkomstig van de Friese terpen. Vaak gebruikt om de kwaliteit van landbouwgrond te verbeteren. Tot ca. 1930 werden hiervoor diverse Friese terpen afgegraven. De meeste grond werd per schip afgevoerd.





~terpaardeschipper, terpaarde-schipper:
schipper van een vrachtschip dat terpaarde vervoert.

Het vervoer van terpaarde was een Friese aangelegenheid, want in Groningen sprak men van wierdegrond en wierdegrondschippers. Voor dit werk waren de echte kanaalscheepjes, zoals skûtsjes het meest geschikt. Mest werd meestal in het voorjaar vervoerd en terpaarde was vaak de retourvracht.
De schreefwijze met een koppelstreepje scheen in de Friese dagbladen het meest voor te komen.
Bron onder meer: F. Loomeijer Met zeil en treil.

~terpaardeskûtsje:
skûtsje dat regelmatig terpaarde vervoert. Geen speciaal scheepstype.





~terpvaart:
1> vaart naar een terp, vaak ook dorpsvaart en lijkvaart.

2> het varen met terpaarde.





~terrasschip, vermoedelijk een in 1957 gebouwd ponton dat in 1968 verbouwd werd tot horeca-inrichting met terras, tevens ligplaats voor een rondvaartbedrijf.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten. Het vaartuig fungeert als drijvend terras, aanlegsteiger en horeca gelegenheid, waarmee het dan feitelijk een drijvende inrichting is.

~Terschellinger Snak:
zie bij Haringschuit.





~terugreis:
de tocht vanaf de losplaats, naar de gebruikelijke thuishaven(2) of de dichtsbijzijnde beursplaats.





~terugroeien:
1> roeiend terug brengen.

2> met de roeiboot terug gaan naar waar men vandaan kwam.





~terugschutten:
tijdens het schutten, de normale gang onderbreken, om in tegengestelde richting te gaan schutten.





~terugvaart:
de vaart naar het punt van vertrek.





~terugvaren:
1> tegengesteld aan de eerdere vaarrichting varen.

2> varend terug brengen.






~tes:
volgens Maurice Kaak de takel van de klauwval.
Vergelijk: tas.





~TESO, Texels Eigen Stoomboot Onderneming :
in 1907 door de Texelse huisarts Wagemaker opgerichte, thans nog bestaande, veerdienst tussen Den Helder en Oudeschild, later gewijzigd in 't Horntje, op Texel. [E> Historisch overzicht op de Wikipedia]





~Tesselse blazer:
 zie bij Blazer.

~Tesselse Kaag, Tesselse Lighter, Tesselse Lichter, Lighter:
type Kaag, die onder meer rond Texel gebruikt werd om zeeschepen te lichten(2). Ze waren wat groter en hadden een naar voor toe sterker oplopende zeeg, dan de 'gewone' Kaag.

Vooral rond de Tesselse kaag bestaat de nodige verwarring. Het lijkt er op dat sommige schrijvers elke kaag een Tesselse kaag genoemd hebben. Ook heb ik vermeldingen gevonden dat een Tesselse kaag hetzelfde zou zijn als een Amsterdamse kaag, anderen spreken echter van een Zwolse kaag. Die laatste heeft echter, vpolgens het boek van E.W. Petrejus een enkel berghout, terwijl de Tesselse Lighter in F.N. van Loon's Beschouwing van den Nederlandschen scheepsbouw met betrekking tot deszelfs zeilaadje, juist een zwaar dubbelberghout heeft. Van alle in aanmerking komende schepen beantwoord de Wieringer lighter zoals in beeld gebracht door Reinier Nooms nog het meest aan de beschrijving van Van Loon.

Tekst herziening januari 2017

~Tesselse schilschuit:
zie bij Haringschuit.





~Tesselse vlet:
zie bij Vlet.





~TEU, T.E.U., Twenty feet Equivalent Unit:
maateenheid. Hiermee wordt het aantal 20 voets-standaardcontainers, dat een schip kan laden, aangegeven.
Een standaardcontainer meet:
l: 5898 mm, b: 2350 mm, h: 2590 mm; totaalgwicht: 30.480 kg, lediggewicht: 2.230 kg, laadvermogen: 28.250 kg max. inhoud: 30,1 m³.
Zie verder bij: container (de enkele kist) en containerschip (het vervoer van).

~tewaterlaten:
een schip of enig ander voorwerp beheerst in het water doen geraken.





~tewaterlating:
een schip vanaf de werf in het water brengen. In het bijzonder gebruikt voor de stapelloop van een nieuw gebouwd schip.

~Texel:
zie bij Tessel.





~Texelse schilschuit:
zie bij Haringschuit.





~Texelse vlet:
zie bij Vlet.





~T-frontmaaier:
Voorziening aan sommige maaiboten, waarmee waterplanten en riet onderwater gemaaid kunnen worden. De maaier bestaat uit twee haaks op elkaar geplaatste maaiers (zogenaamde balkmaaiers), die samen een omgekeerde T vormen. Het vertikale gedeelte is vermoedelijk om, bij sterk verwarde begroeiingen, vrijbaan te snijden voor het vaartuig, terwijl het horizontale deel de begroeiing afsnijd.

~Thames barge:
Engels, als zeilschip gebouwd, vrachtschip met steile steven en platte spiegel. Vergeleken met de Nederlandse schepen breed en niet al te diep. Voorkomende maat ca. 26 bij 6,4 meter.

In Nederland zijn er ongeveer een tiental van deze schepen in de vrachtvaart actief geweest.
Bron: liggers van de meetdiensten en A Source Book of Canals, Locks and Canal Boats by H. McKnight

~T.H.B.:
zie Tolkamers Handels Belang.





~theaterschip:
vaartuig waarin men theatervoorstellingen geeft.

In welke aantallen dit soort vaartuigen bestaan (hebben), is me niet bekend. Vermoedelijk blijft het bij een zeer gering aantal.
Onder andere genoemd in: Het nieuws van den dag Amsterdam, 17-08-1911, p. 7. via Delpher. Het betreft het bij Boot te Leiden gebouwde bioscoop-theaterschip 'Alhambra Flottante' (Meetbrief H1569N).

~theemsbak:
waarschijnlijk een Thamesbarge. Later geregistreerd als sleepbak bedoeld.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~theehut, teehut, T-hut:
1>
op het dek, achter een roef aan de den (en voor de eventuele stuurhut), geplaatste opbouw, die bij de woning hoort. [Afbeldingen/a>] 

De theehut is bijna altijd smaller dan de roef en daar de hut op het dek staat, steekt deze een eindje boven de roef uit. Vooral vroeger stak het dak van de theehut aan weerszijden een flink eind uit, zodat de dwarsscheeps vorm op een T met een dikke stok leek. De hut zou daarom, volgens sommigen, een T-hut genoemd worden. Een andere verklaring voor de naam is dat de theehut vaak als keuken gebruikt wordt en men er dus geregeld een kopje thee dronk. Vroeger waren de theehutten vaak van hout en konden ze, indien nodig afgebroken worden. Later toen de theehutten van staal werden gebouwd, kwam het voor dat deze niet op het dek stond, maar een klein eindje daarin verzonken was.
De theehut ziet men vooral op (voormalige) sleepschepen.

Verwante termen: salonroef, kot, durk, dekhut, salon, dekroef, voorroef, paviljoen.

verlaagde theehut

: door mij gebezigde term ter aanduiding van dat deel van de roef, dat zich op de plaats van de theehut bevindt, net als de theehut ook smaller is dan de roef, maar waarvan het dak gelijk ligt met het roefdek.

2> door sommigen gebruikte benaming voor een op het dek geplaatste, of slechts weinig verzonken, bewoonbare opbouw, die zich voor de stuurhut bevindt. Zo wordt de term bijvoorbeeld ook gebruikt voor een hoge roef tussen stuurhut en vooronder op sleepboten en voor het bemanningverblijf op bokken en andere drijvende werktuigen.

~theehutdek:
het dak van de theehut. [A>]

~theetuitje:
naam voor het uitbuigende deel bovenaan de klippersteven. Voornamelijk gebruikt bij Klipperaken met een te stompe kop en een klippersteven, die slechts aan de uiteinden een kromming vertoont.

~thermostaat :
1> algemene benaming voor een instrument waarmee een temparatuur zoveel mogelijk constant gehouden wordt.

2> koelwaterklok in de stuurhut gemonteerde driewegkraan, voorzien van kijkglas en thermometer, waarmee men de koelwatertemperatuur kan regelen.

~Thiallick:
Volgens F. Loomeijer de oudste schrijfwijze voor tjalk. De term komt voor in de beschrijving van de verdediging van Slijkenburg, Friesland, in 1673.

~Thijsse:
uitvinder van het ei van Thijsse.





~Tholense hoogaars:
type Hoogaars met een plat vlak dat slechts aan voor en achterkant iets oploopt. Onder de oplopende delen bevindt zich een lange scheg. Het voorschip is iets scherper en het achterschip iets ronder dan bij de Arnemuidense hoogaars. Het roer is vissend en scharniert rond een roerpen. Veelal uitgerust met een gaffeltuig. Op ruw water zou dit schip sneller zijn dan een Arnemuidenaar. Een bekende bouwerf was die van Dirk van Duivendijk op Tholen. Voorkomende maat circa 12 x 4 meter.

Voor bronnen zie bij Hoogaars.

~Tholense schouw:
een Zeeuwse schouw. Vooralsnog is het volgens J. van Beylen niet echt duidelijk waarom men soms van een Tholense schouw spreekt. Ongeveer gelijk aan de Tholense schouw zou de Bergsche schouw geweest zijn.

Sommigen noemen dit vaartuig een Beijerlandse schuit. Bij de Zeeuwse/Tholense schouw loopt het berghout op het voorschip van de ene naar de andere zijde door. Het ronde einde van de heve sluit hier tegenaan. Bij de Beijerlandse schuit is het berghout onderbroken.
Het in watersportkringen als 'Tholense schouw' betitelde type heeft weinig met het hiervermelde type van doen. Dit pleziervaartuigje lijkt meer op de, voor de pleziervaart ontworpen, Scheldeschouw.

~Thomson-roos:
rond 1873 ontwikkelde kompasroos voor droge kompassen.

De kompasroos wordt gevormd door een rechtopstaande aluminium buitenring met een doorsnede van bijv. 25 cm. In het midden bevindt zich een kleine aluminium ring waarin de kompasdop gemonteerd is. Binnen en buitenring zijn door middel van 32 zijden draadjes met elkaar verbonden. Langs de buitenring ligt een papieren rand waarop de kompaasstreken aangebracht zijn. Op 3 a 4 cm onder deze roos bevinden zich, hangend aan een 16tal met de buitenring verbonden zijden draadjes, een achtal, door middel van zijden draadjes met elkaar verbonden, magneten. De gehele constructie weegt niet meer dan ca. 13 gram.

~T-hut: theehut.





~thruster:
Engelse benaming voor boegschroef.




~thuishaalder:
zie thuishaler.





~thuishaler, thuishaalder:
lijn aan de kluiverboomring waarmee deze ring naar het schip toegetrokken wordt. De andere lijn noemt men de uithaler.





~thuishaven:
1> de plaats, waar het vaartuig als bezit geregistreerd staat en die (achter)op het schip vermeld moet worden.
Het gaat er dus niet om waar de eigenaar zijn verblijf houdt. In veel gevallen is de plaats waar de schipper-eigenaar bij de burgelijke stand ingeschreven staat, dus de thuishaven.

2> de plaats, waar de schipper bij voorkeur wacht op lading. Meestal de plaats of een plaats in het gebied, waar de schipper zijn post- en waladres heeft.

Let op betekenis 1 heeft betrekking op het schip, betekenis 2 op de schipper!

~thuisvaart:
de vaartocht die het schip weer naar het uitgangspunt of naar de thuishaven brengt.





~thuisvaren:
terug naar het uitgangspunt of naar de thuishaven varen.
Zie ook terugvaren.





~tichelgat:
ander woord voor kleiput.





~Tienhovense schouw:
circa 9 meter lange Boerenschouw die voor het vervoer van hooi en mest gebruikt werd.

Bron: G.J. Schutten blz. 323.

~tienkorfs:
bepaalde maat die het aantal korven/kurven, die op het vlak rusten aangeeft. Meestal gebruikt met de toevoeging praam en van toepassing op eenvoudige open houten vaartuigen.

Naar men zegt klopt de aanduiding bij sommige vaartuigen soms niet omdat de naam betrekking heeft op een ouder model en met de overstap naar het nieuwe model de naam niet aangepast werd.

~tienkorfse praam, tienkorver:
zie bij Vinkeveense praam en Kortenhoefse praam.





~tier:
in het algemeen: de ruimte die overblijft wanneer men ronde voorwerpen strak tegen elkaar plaatst.
In het bijzonder: de groeven tussen de kardelen bij touw of staaldraad.
Echter ook de ruimte die overblijft tussen opgestapelde vaten.

Bron onder andere: De scheepvaart, of eene duidelijke voorstelling van zaken, die daarop betrekking hebben, of er mede in verband staan, door Willem van Houten 1833 en Online Woordenboek der Nederlandse Taal GTB INL.

~tij, getijde:
1> de periode tussen hoog- en laagwater, of omgekeerd. Soms ook: de periode tussen twee hoog- of laagwaters. Vaak ook een volledig tij genoemd.

een tij(tje) overzitten

: wordt gezegd wanneer men met afgaand water aan de grond gelopen is en moet wachten tot er weer voldoende water is.

2> eb of vloed. [U>]

TIJ STOPPEN

:
a> met dusdanige snelheid varen, dat men de eb- of vloedstroom dood vaart. Ook het tij afstoppen genoemd.
b> soms ook gebruikt voor het liggen wachten op gunstig tij.

GUNSTIG TIJ

: het tij waarbij men (het grootste deel van de reis, de meeste) stroom mee heeft.

UITGAAND TIJ

,

VALLEND TIJ

: het tij waarbij het water naar zee stroomt: eb. Wanneer het water landinwaarts stroomt noemt men het

inkomend tij

,

RIJZEND TIJ

vloed.

Bij inkomend tij ontstaat op de benedenrivieren zijkschuim bij uitgaand tij kopschuim.

STRIJKEND TIJ

: een tij waarbij de tijstroom en de wind in gelijke richting gaan.

Bron: Verslag van de Staatscommissie benoemd bij Koninklijk Besluit van 4 Juli 1918.
Als wind en water dezelfd kant opgaan is de golfslag minder en langer, dus comfortabeler, dan wanneer je wind tegen stroom hebt.

TIJ MAKEN

: bij sluizen waar (bepaalde) schepen alleen met gelijk water kunnen passeren, water inlaten opdat het waterpeil van het binnenwater zal stijgen en de periode van min of meer gelijk water vroeger begint en langer zal duren.

HET TIJ VERSLAPEN

: eigenlijk 's morgens niet op willen staan om met gunstig tij te kunnen vertrekken, maar in meer algemenere zin: een willekeurige gunstinge gelegenheid voorbij laten gaan.

OP TIJ ZETTEN

: bij het uitzetten van drijfnetten tegen de stroom, het tij, in roeien. [Diverse termen inzake de visserij >.]

Bron: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~tijbotter: vissersschip van de Zuiderzee. Niet voldoende bekend; het zou een waterschip geweest kunnen zijn, maar mogelijk moet men ook meer aan een voorloper van de 'huidige botter' denken. Zie ook bothaalder en tijbotvanger.

Genoemd in: Handleiding tot den Burgerlijken Scheepsbouw door F.N. van Loon Workum 1838.

~tijd:

besloten tijd

,

gesloten tijd

: de periode waarin, volgens de wet, geheel niet gevist mag worden. Ook sluitingstijd genoemd.
Zie ook rusttijd.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~tijdbevrachter:
bevrachter die een bevrachting verzorgt, waarbij de reisduur en eventuele onkosten mede de prijs bepalen.
reisbevrachting




~tijdbevrachting:
bevrachting, waarbij men min of meer een schip met complete bemanning huurt.

~tijman, (tijnman?) :
1> iemand op de kade, die, tegen betaling, behulpzaam is bij het afmeren, verhalen en dergelijke van (zee)schepen.
Verwante termen: sjouwerman, roeier, roeiploeg.

2> traveerder, traveerman: iemand die tegen betaling, op hoekpunten van lastige vaarwegen en ook bij sluizen, door het aanemen en vastzetten van een 'draadje', de schippers helpt hun schip in de juiste richting te krijgen. Een fooijer.

Over het algemeen konden de schippers het hier in Nederland redelijk redden. Op sluizen echter was de helpende hand van de sluiswachter vaak welkom, vooral bij de lastige sluizen. Lastige sluizen waren voornamelijk de sluizen waarvan in- en uitvaart niet in elkaars verlengde lagen (de bajonetsluizen) de sluizen waarbij de kolk veel breder was dan de in- en uitvaart en de zeer diepe sluizen. Op sommige sluizen was zoveel werk aan de winkel dat er tijmannen actief waren. Bekend hierom zijn onder meer de sluizen van Wemeldingen, Hansweert en Terneuzen. In België lag de zaak iets anders. Daar had men op diverse plaatsen nauwe vaarwaters, haakse bochten en veel stroom, die in het boegschroefloze tijdperk niet zonder een draadje naar de wal genomen konden worden. Ook daar waren de diensten van de tijmannen, aldaar traveerman genoemd, welkom.

~tijrivier, getijderivier:
(gedeelte van) een rivier, waarop de invloed van eb en vloed merkbaar zijn.





~tijsluis:
zie getijdesluis.





~tijstop, getijdestop:
de periode dat men, i.v.m. de heersende tijstroom zijn reis, niet wenst of niet kan, voortzetten.





~tijstoppen:
een tij laten lopen om met gunstig tij te kunnen vertrekken. Ook overtijen genoemd.





~tijstroom:
door eb of vloed, veroorzaakte beweging in het water.





~tijtafel: getijtafel.





~tijwachter:
bij spuisluizen met puntdeuren toegepaste constructie, die het geheel openen van de deuren tijdens het spuien moet tegen gaan. Zie verder bij waker.

Onder meer gevonden in: Beknopt Technisch Woordenboek door A.J. Mulder 1917.

~tijwater:
weinig gebruikt synoniem voor getijdewater.

Mogelijk gaat het hier om een woord uit een Zuidelijk dialect.

~til:
1> drijvend eilandje,

2> tille.





~tille, til:
Fries voor brug. In het bijzonder een kleine hoge houten brug. In het Fries ook heechhout of oerstap genoemd. Vergelijkbaar met het Hollandse kwakel.
[Gerelateerde termen >]





~tillen:
opbuigen. De term heeft bijna uitsluiten betrekking op het opbuigen van de randen of uiteinden van het vlak.





~tilling, vlaktilling:
de mate waarin het vlak naar de randen toe oploopt.

Langsscheepse tilling noemt men stapeling. Dwarsscheepse tilling noemt men kimtilling.

~timmerloods:
bouwwerk waarin houten schepen gebouwd worden of houtwerk voor schepen zoals luiken en betimmeringen voor bereid worden.
Zie ook: timmerzolder, werfloods.





~timmervast:
alleen met geweld of met gebruik van gereedschap verwijderbaar.

Niet specifiek een binnenvaartterm.

~timmerwerf:
werf waarop houten vaartuigen gebouwd of gerepareerd worden. Zie verder bij scheepstimmerwerf.





~timmerzaat:
in Vlaanderen: houten stelling waarop men houten schepen bouwt. Vaak ook kortweg zaat genoemd.

Het gaat hierbij om een houten stelling op een oplopende rivieroever, die een waterpas liggende basis geeft waarop het schip gebouwd kan worden.

~timmerzolder:
zolder van een werfloods waar houtwerk voor schepen zoals luiken en betimmeringen voorbereid worden.
Zie ook: timmerloods




~tingel:
dialectvorm van tengel.





~tip: verkorting van kolentip.





~tipvane:
eigenlijk: eindvleugel. Uit de luchtvaart overgenomen term voor een afdekplaat aan het roer.





~tiras:
(Frans) sleepnet.

~Tjalk, Rijntjalk:
1> vanaf ca. 1673 de verzamelnaam voor diverse zeilende vrachtschepen met kromme voorstevenbalk en ronde vormen. [A>]

Volgens G.C.E. Crone moet men ook schepen als het wijd- en het smalschip, als ook het overzeesveerschip als tjalken gezien kunnen worden. De oudste vorm van het woord stamt uit 1673 en wordt geschreven als Thiallick.
De eerste ijzeren tjalk werd in 1870 op scheepswerf 't Kromhout Amsterdam gebouwd. (Bron: K. Touw, 'Binnenvaart' 2013/6 blz 11.)

Zie: Inleiding tot scheepstypes en de tekst TJALKEN. Als ook: Belttjalk, Friese_tjalk, Koftjalk, Noord-Hollandsjacht, Oostzeetjalk, Skutsje, Sluizenkruiper, Zeetjalk, enz.

2> over het algemeen: een Groninger of Friese Tjalk, van de algemene vaart, die door velen min of meer als de 'standaard' tjalk gezien worden.

ZEEGAANDE TJALK

:
Groninger of Friese tjalk van de 'algemene vaart', die bij geringere belading of door verbouwingen achteraf voor de buitenvaart geschikt is.

~tjalkachtigen:
groep van schepen met algemene kenmerken zoals van een tjalk. Vaak nog onderverdeeld naar regio, gebruik of formaat.

Dit soort indelingen zijn tamelijk subjectief. In onderstaande lijst zijn de kromme voorstevenbalk en de ronde boegen de belangrijkste criteria geweest.

Men kent onder meer: de aardappeltjalk, het aardappelskûtsje, de Amsterdamse lichter, de Belttjalk, het Blokzijlerjacht, de Boeier, de Boeierschuit, de dektjalk, de draai-over-boord, de Duitse mot, de Friese praam, de Friese tjalk, de Friese turfpont, het Fries jacht, de Gaffelschuit, de Groninger bol, de Groninger boltjalk, de Groninger tjalk, de Groninger turftjalk, de Hek- of Statietjalk, de IJsseltjalk, de (Zuid-)Hollandse tjalk, de Kamperhooitjalk, de Kermistjalk, de Koffe, het Kofke, de Kofschuit (Langedijker kof), de Koftjalk, de Kraak, de Langedijker Damschuit, de Langedijker Kof, het Lemsterveerschip, de Mattentjalk, het Noord-Hollandsjacht, het Noord-Hollandspaviljoenjacht, de Oostzeetjalk, de Otter, de Overijsselse pot, de Overijsselse tjalk, het Overzees veerschip, de paviljoentjalk, de Pleit, de Poon, het Pottentjalkje/potschip, de Schuit, de Skute, het Skutsje, het Smalschip, de Spitse praam, de Steigerschuit, de Taske, het Wijdschip, de Zeetjalk, de Zeeuwse tjalk, de Zuid-Hollandse Kraak, de Zuid-Hollandse Schuit, enz.





~tjalkenkont, tjalkekont:
een achterschip zoals een tjalk, dus met stuiten en een naar binnen vallend achterboeisel.





~tjalkenkontklipper, tjalkekontklipper:
weinig gebruikte term voor een zeer weinig voorkomend type schip; een klipper of zo men wilt een klipperaak met een kont zoals een tjalk, dus met stuiten en een naar binnen vallend achterboeisel. [Afbeeldingen]

Bron: kustvaartforum.com

~tjalkenkop:
een kop zoals een Friese of Groninger tjalk.





~tjalkenvloot:
verzameling van vaartuigen van het type (of de schepenfamilie) tjalk.

~tjalklichter:
een tjalk die als lichter (voor opslag) gebruikt wordt.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tjalkmotorschip:
een tjalk voorzien van een (verbrandings)motor. Gewoonlijk motortjalk(schip) genoemd.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tjalkschip:
een Tjalk met dekken (en opbouwen).

De liggers van de meetdiensten kennen bovendien nog het sleeptjalkschip en het motortjalkschip.

Zie ook: motortjalk en tjalkschuitje en .





~tjalkschipper:
de schipper op een Tjalk.

~tjalkschuitje:
in Groningen, tussen circa 1880 en 1900, gebouwde tjalkachtige van circa 30 tot 50 ton. Zeven van de veertien gemeten schepen is in hout gebouwd. Mogelijk min of meer gelijk aan de Taske.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tjalksleepschip:
een tjalk zonder tuigage en zonder motor (dus waarschijnlijk met opdrukker). Ook tjalksleepschip genoemd.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tjalktankschip:
een tjalk die als tanker gebruikt kan worden. Het schip was eigendom van N.V. Zeepfabriek Bodegraven.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tjalkvaart: ~
de scheepvaart met tjalken en aanverwante types.

De term is onder meer te vinden in De Afsluiting en Droogmaking Der Zuiderzee door Anton Albert Beekman 1917.
De tern tjalkenvaart lijkt nauwelijks gebruikt te zijn, maar is te vinden in Tijdschrift voor economische geographie, deel 3 uit 1912.

~tjalkwoonmschip:
een tjalk die op één of andere wijze voor bewoning gebruikt wordt.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten. Tussen 1910 en 1940 gebruikt.

~tjalkzeilschip:
een tjalk die door zeilen voortbewogen wordt.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~tjek: ~
vissersboot, vliegermodel, gebruikt bij de korvisserij. Aldus beschrijft Dr. Th. H. van Doorn in Terminologie van Riviervissers in Nederland dit vaartuigje. Het zou ook tjerk genoemd worden.

Met vliegermodel doelt hij waarschijnlijk op de Nederlandse houten of stalen vlieger.

~tjerk:
vissersboot, vliegermodel, gebruikt bij de korvisserij. Ook tjek genoemd.





~tjoel:
soort van henfuik of aalzak, die met twee staken voor de uitstroom van een spuisluisje gezet wordt.

Genoemd bij: Online Woordenboek der Nederlandse Taal GTB INL.

~Tjonger, Kuinder, Kuunder:
naam van een riviertje in Friesland vanaf het Fochtelooërveen en vroeger uitmondend in de Zuiderzee.

Wat tegenwoordig algemeen bekend staat als de Tjonger heet officiëel het Tjongerkanaal. Het Tjongerkanaal loopt van de Opsterlandse Compagnonsvaart nabij Oosterwolde tot de Pier Christiaansloot ten zuiden van Echtenerbrug. Het riviertje werd in de 19de eeuw grotendeels gekanaliseerd, waarna het deze naam kreeg. Alleen het resteerde deel, dat van de Pier Christiaansloot tot Kuinre loopt en de bovenloop hebben nog hun oorspronkelijke naam: Tjonger, Kuunder of Kuinder. De bovenloop van de Tjonger, ten noorden van de Opsterlandse Compagnonsvaart is al sinds mensenheugnis niet voor de scheepvaart van belang. Het Tjongerkanaal is ca. 35 km lang. Het Tjongerkanaal is lange tijd, vooral tijdens de ontvening van oostelijk Friesland, een vrij belangrijke vaarroute geweest. In de jaren '60-'70 van de 20ste eeuw liep het beroepsgoederenvervoer over dit water echter sterk terug, om uiteindelijk in de jaren '80 geheel te eindigen. De vaarweg is sinds de jaren '80 erg in trek bij de watersporters en onderdeel van de zogenaamde turfroute.

~Tjongerkanaal, Tjonger:
naam voor het gekanaliseerde gedeelte van het riviertje de Tjonger.

~Tjotter, boat, grûtte/greate boat, boeierke:
open, houten zeilscheepje met kromme steven. [Afbeeldingen]
Een tjotter met een lengte van 4,8 meter wordt een Fjouweracht genoemd. De gebruikelijke lengte was rond de 17-voet (5,1 meter) over de stevens.

De oudste en simpelste Tjotters kunnen gezien worden als de zeilende versie van het Boatsje; een vrijwel plat vlak, één brede gang als onderboord, naar binnenvallend boeisel. Gaande weg ontwikkelt zich een ronder type met twee gangen, terwijl er voor de pleziervaart volledige rondspant modellen gebouwd worden. Het onderscheid met een klein Friese jacht wordt daardoor lastig, doch deze tjotters bezitten nog steeds het karakteristieke brede tjotterroer en het minimale berghout.
Volgens G.J. Schutten ook handelaarsboot genoemd, maar dat lijkt me nauwelijks een type aanduiding.

KLEINE TJOTTER

: een boatsje met vaste settelboorden en tuigage.

~tjotterroer:
vrij breed houten roer, met een lange lage klik, die tot voor het draaipunt doorloopt. De klik is vaak versierd met een taling (wilde eend).

~tjottertuig:
tuigage met gaffelgrootzeil en één voorzeil, de fok.


Volgende