Woordenlijst R

~raamkast:
constructie in de roefwand, waardoor het raamkozijn een centimeter of vijf achter deze wand komt te liggen. [Afbeeldingen]

Een raamkast kan zowel aan de binnen- als aan de buitenkant van de ruimte zitten. Soms zelfs beiden.
Een raamkast aan de buitenkant heeft als voordelen dat de ramen minder nat worden, dus minder snel gaan lekken. Ook lopen ze bij een dergelijke constructie minder gevaar beschadigd te worden en tenslotte draagt deze constructie, vooral op stalen schepen, ook bij aan de stevigheid van de roefwand.
Een raamkast aan de binnenkant is vaak een gevolg van de dikte van de wanden. Soms wordt er met een aansluitende plank of de bovenkant van aansluitende kasten een bruikbare 'vensterbank' geschapen.

~raamkuil, aalraam, aalsraamnet:
een staande kuil die aan de voorzijde door een op de bodem opgesteld, vertikaal, houten raamwerk opengehouden wordt en dat voornamelijk bestemd was voor de vangst van paling en aasvis. In de oudste versie wordt het raamwerk of meerdere raamwerken naast elkaar, de latere staalbomen, met ankers in positie gehouden. Vermoedelijk reeds vanaf het begin van de 19de eeuw wordt de raamkuil echter ook langszij vaartuigen, dus meer zoals ankerkkuil/schokkerkuil gebruikt. [Afbeelding] [Diverse termen inzake vistuig >.] In sommige gevallen was het raam voorzien van een vertikaal middenhout dat steun verleende aan beide leggers.
Het aalsraamnet wordt ook raampalingfuik genoemd, maar ten westen van Moerdijk hanteert men die term, naar het schijnt voor een iets kleinere vorm dan gebruikelijk.

Raampalingfuik schijnt een in wetteksten veel gebruikte term te zijn, die echter slechts op enkele plaatsen door vissers zelf gebruikt werd, maar waarmee dan niet altijd hetzelfde soort net bedoelt werd. Ook raamkuil, aalraam, handkuil, aalsraamnet, ankerkuil, alsmede de termen grote fuik en kleine kuil zijn slechts plaatselijk voorkomende termen, waarbij de allerlaatste dan nog het grootste verspreidingsgebied gehad schijnt te hebben. RAAMKUIL heeft voor mij echter de voorkeur, omdat dit woord twee belangrijke kenmerken van dit net in zich heeft.
Dit type visnet is tot het eind van de 19de eeuw voor de vangst van paling van groot belang geweest, vanaf die tijd werd het, voor wat betreft de palingvisserij, echter meer en meer verdrongen door de , ankerkuil/schokkerkuil.
Het raam van de raamkuil, bestond uit leggers en staanders, was 4 à 5 meter hoog en 6 tot 10 meter breed. Vanaf de hoekpunten lopen 4 kabels, de sprinkels, naar een knooppunt en dan via een kabel naar het anker dat een eind stroomopwaarts ligt.
Het 8 tot 12 meter lange kuilnet was met de bek aan het raam gezet. Naar het schijnt in vroeger tijd met een staart zonder inkels, maar aan het eind van zijn bestaansperiode met inkels en tot vier hoepels.
Bij het vissen op spiering zat de onderste legger tegen de rivierbodem. Bij het vissen op aal, die hoger in het water zwemt, bleef de onderste legger een 30 centimeter boven de bodem.
Raamkuilvissers visten voornamelijk door gebruik te maken van de stromingen van het getij. De positie van de netten moest daaraan steeds aangepast worden.
Wanneer een schip het raam in positie houdt, is de kabel van het net niet aan het anker, maar aan de ankerketting van het schip bevestigd. Dat schijnt in veel illustraties nog al eens verkeerd weergegeven te worden. Het boveneind van het raam is, tijdens het vissen, met de bolderketting verbonden met het schip. Het raam kon via kabel die over blokken hoog in de mast liepen, gelicht worden. Draaide men tevens de ankerketting een weinig in, dan kon het raam tegen het boord gelgd worden. Draaide men vervolgens de ketting nog verder in, dan kan het staarttouw bij het schip en kon men het net aan boord nemen.
Meer informatie is onder meer te vinden in "Schokkermannen en bootvissers" door P.J.M. Martens en bij Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

Gerelateerde termen: aaskuil, gij, hijsdraad, kuillier .

~raamkuilvisser:
visser die met een raamkuil vist.





~raamkuilvisserij:
het vissen met een raamkuil. Gekscherend, wegens de ongewenste &bijvang& ook wel kapotjesvisserij genoemd.





~raamnet:
kor: zakvormig visnet dat door een raamwerk opengehouden wordt. Hiertoe behoren onder meer de raamkuil, de ankerkuil/geikuil en de molenzak.





~raampalingfuik:
volgens P.J.M. Martens een kleine raamkuil met een muil van circa 3 bij 4 meter. Het net is en met behulp van vier sprenkels aan één anker geankerd. Zie ook: raamkuil.





~raamrubber:
geprofileerde rubberstrip waarin het glas van een raam gevat is.





~Raamsdonkse schuit:
onbekend type(?) klein vrachtscheepje. Soms open (vermoedelijk met voordek), soms voorzien van gangboorden en luikenkap.

Het is niet duidelijk of er werkelijk sprake is van een apart type. De term kan betrekking hebben op een type uit de Biesbosch en omgeving. De term wordt onder meer in de oude havengeldtarieven van 's Gravenmoer gebruikt. De vaartuigen zouden, gezien het tarief, kleiner dan een Hengst moeten zijn. In een latere tarievenlijst wordt de plaats op de tarievenlijst ingenomen door wat men een Schaftschuit noemt.
Benevens deze schaftschuit, schijnt er (volgens de Nederlandse Staatscourant van 1826) ook een halve-schaftschuit bestaan te hebben.

~raamspant:
1> spant (bij stalen schepen), dat langs de gehele dwarsscheepse omtrek, dus ook onder het dek, doorloopt.

2> foutief synoniem voor keerspant.

3> foutief synoniem voor webspant.

4> volgens het boek van Th. Volmer over de constructie van binnenvaartschepen zou het, getuige de tekening, een spant met een beduidend grotere hoogte dan de andere spanten zijn. Ze zouden op schepen met een holte van meer dan 2,2 meter toegepast moet worden. Afhankelijk van de holte van het schip bedraagt de afstand tussen twee raamspanten 8 tot 5 maal de reguliere spantafstand.

~raamuitzetter:
willekeurige constructie waarmee men ramen (met de scharnieren aan de bovenkant) in een bepaalde positie vast kan zetten.

Ze zijn in zoverre afwijkend van de constructies op de wal, dat men meestal een schroefknop gebruikt voor de vergrendeling, om te voorkomen dat het raam door stoten, slingeren, enz. toch dicht zal slaan.

~raapolie:
olie afkomstig van de zaden van raapzaad. Deze olie, danwel patent- of slaolie, werd voor de petroleumlantaarns aan boord van tankers, waar geen gewone petroleum gebruikt mocht worden aangewend.





~raband:
1> reeband: touw of band, waarmee het bovenlijk aan de ra gebonden is. Volgens van Lennep ook beslagbindsel genoemd.

2> onjuiste benaming, verspreking of verschrijving van rakband.

3> volgens vanDale: zoiets als de hijs(4).





~rabat:
1> halfronde groef.

2> verkorting van rabatijzer.





~rabatijzer:
1> soort breeuwijzer met een brede snede, waarin één of twee groeven, rabatten aangebracht zijn. Dit worden respectivelijk een enkelrabat(ijzer) en een dubbelrabatijzer genoemd [Afbeelding E]. Het enkelrabatijzer wordt door velen een breeuwijzer genoemd.
Gerelateerde termen: breeuwbankje, breeuwhaakje, breeuwhamer, klamaaiijzer, lekzoeker, pikgieter, pikkwast, pikpot, piklepel, rabatijzer, spijker, voetijzer.

2> volgens vanDale: klein breeuwijzer, soort spijker dus.





~rabatnaad:
de naad tussen een land.





~rabatten:
1> los geraakt werk, terug in de naden slaan.

2> hout overnaads aanbrengen.

3> een schuine kant aan een plank maken.





~rabot:
Frans voor keersluis.





~Racon:
Gilde van Nautisch Verkeersdienst Medewerkers. In 1975 opgericht als vakbond voor, voornamelijk, radarwaarnemers. In 1990 omgezet naar een gilde. [E>]





~racon-boei: ~
baken dat, of boei die, wanneer er een radar signaal gedetecteerd wordt, reageert met het uitzenden van een bepaald signaal dat in een herkenbaar beeld op het radarscherm resulteerd. [Gerelateerde termen >]
Racon staat voor RAdar beaCON, eigenlijk zegt men dus radarbakenboei. Correcter is het te spreken van een radarbaken.






~rad:
1> stuurrad.

2> overhaal, die door middel van een windas met een groot rad voortbewogen wordt.

Het is veelal de plaatselijke bevolking, die de (plaats van de) overhaal aanduid met de term 'het rad'.

~radar:
1> radarinstallatie, radarapparaat, radartoestel, rivierradar:
afkorting van Radio Detection And Ranging.
Navigatie instrument dat radiogolven uitzendt en de terugkaatsing daarvan registreerd, waardoor de positie en afstand van objecten die de weerkaatsing, de echo, veroorzaakt hebben, op het radarscherm waargenomen kan worden.
In sommige kringen bijgenaamd

de mistbezem

.

OP HET RADAR VAREN

: hiermee bedoelt men, dat men voor het navigeren van het radarbeeld afhankelijk is.

2> verkorting van diverse tot de radarinstallatie behorende zaken, zoals het radarscherm, radarmonitor, de radarkast, de radarantenne en het radarsignaal.

~radarantenne, radarscanner:
het buiten opgestelde ronddraaiende deel van het  radar. [Afbeeldingen nr.12]

~radarapparaat:
zelden gebruikte term voor radar(1).




~radarbaken:
1> baken dat, of boei die, wanneer er een radar signaal gedetecteerd wordt, reageert met het uitzenden van een bepaald signaal dat in een herkenbaar beeld op het radarscherm resulteerd. [Gerelateerde termen >]
Door velen wordt dit een Racon-boei genoemd. (RAdar beaCON boei dus....)

2> minder correct: baken dat, of boei die, goed door het radar 'gezien' wordt.





~radarbeeld:
het beeld dat door het radarscherm getoond wordt.





~radardekking:
het gebied dat door het radarsysteem bestreken wordt.





~radarecho, echo:
1> de door een object teruggekaatste radargolven.

2> (eigenlijk radarechobeeldpunt) beeldpunt op het radarscherm dat door de weerkaatsing, van de radargolf tegen een voorwerp, veroorzaakt wordt.





~radargolf:
zie radarsignaal.





~radarinstallatie:
zie radar.





~radarkast:
behuizing, waarin de electronica en vaak ook het radarscherm aangebracht zijn.





~radarmast:
vaste of neerklapbare constructie waarop de radarantenne bevestigd is. [Afbeelding]

~radarmonitor:
tegenwoordig steeds vaker gebruikte term voor wat men een radarscherm noemde.

Deze term is waarschijnlijk niet alleen in zwang gekomen omdat de huidige schermen qua constructie overeenkomen met die van de monitor, maar ook omdat er tegenwoordig diverse andere gegevens op het scherm geprojecteerd zijn.

~radarpatent:
diploma, dat men dient te bezitten, wanneer men met een vaartuig op het radar wenst te varen.





~radarpost:
walpost waar een radar ten behoeve van de scheepvaartbegeleiding gestationeerd is.





~radarreflector:
metalen constructie, die tot doel heeft het door het radar, van een ander schip, uitgezonden signaal te weerkaatsen. [Afbeelding]





~radarreflectorboei:
zeer ongebruikelijke term voor een boei of ton met radarreflector. [Gerelateerde termen >]

De term werd tot nu toe enkel in P. Versnel' Vakwoordenboek aangetroffen.

~radarscanner: radarantenne.

~radarscherm:
scherm, beeldbuis, waarop de echo's van het radar zichtbaar gemaakt worden.
Zie ook radarmonitor.

~radarschip:
een schip dat op de radar vaart.





~radarschoolschip:
opleidingsvaartuig dat bedoelt is om vaardigheden met het radar aan te leren.

Voor zover bekend was er slechts één vaartuig dat dit predicaat had: de 'Hendrika' van de school voor Rijn- en binnenvaart 'Bestevaer' te Apeldoorn.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~radarsignaal, radargolf, radar:
het door het radar uitgezonden signaal.





~radartoestel:
zelden gebruikte term voor radar(1).





~radarvaart:
de scheepvaart, die, op dat moment voornamelijk met behulp van het radar navigeert.





~radarvaren:
uitsluitend met het gebruik van het radarscherm navigeren.





~radboot:
verkorting van radersleepboot.





~raderboot, wielenschip:
1> eigenlijk raderschip (zie tekst).
Vaartuig, dat door een ronddraaiend scheprad aangedreven wordt. Te onderscheiden in een raderstoomboot en een motorraderboot. Verwante termen: hekwieler, zijwieler.

2> Zie stoombeurtschip(3).





~raderbeurtschip:
raderboot, die een beurtdienst onderhoudt.
Zie ook: stoombeurtschip.





~raderkast:
omkisting, rond het scheprad van een raderboot.

~radermachine:
stoommachine speciaal ontworpen voor de voortstuwing van raderboten.

Bron: Advertentie: Lels & Smit Kinderdijk.
Bij dit soort machines ligt de krukas in meer of mindere mate boven de hartlijn van de zuigers. De drijfstangen staan dus schuin omgoog.

~raderpassagiersschip:
passagiersschip, dat door een scheprad voortgestuwd wordt.

~raderpont:
pont, die door middel van schepraderen voortgestuwd wordt.
Te onderscheiden in een stoomraderpont en een motorraderpont.





~radersalonboot:
eigenlijk radersalonschip (Uitleg).
Raderboot, als passagiersschip, met een OP het dek geplaatste opbouw voor passagiers. [Afbeelding]





~raderschip:
weinig gebruikte, maar meestal enig correcte term voor raderboot.

~radersleepboot, radboot:
raderboot, ingericht om andere vaartuigen te slepen.
Zie verder bij raderstoomsleepboot. Voor afbeeldingen zie bij Riviersleepboten.

De term boot is hier feitelijk niet op zijn plaats, omdat het zich in de meeste gevallen om een schip handelt (uitleg).

~radersleepstoomschip:
beetje vreemde term voor een raderstoomsleepboot. Zie ook sleepstoomschip en schroefsleepstoomschip.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~raderstoomboot, stoomraderboot:
Vaartuig, dat door middel van een stoommachine, die schepraderen aandrijft, voortgestuwd wordt. In de meeste gevallen zal het gaan om passagiersschepen die een lijndienst voeren en om stoomsleepboten.
Zie ook: raderstoomschip.
hekwieler, zijwieler, radersleepboot, raderpassagiersschip.

De term raderstoomboot is de meest gebruikelijke term. Tegenwoordig treft men echter ook steeds vaker de term stoomraderboot aan. Bij schroefstoomboot is iets soortgelijks aan de hand.
De term boot is hier niet op zijn plaats, omdat het zich in de meeste gevallen om een schip handelt (uitleg) en het zou dus een raderstoomschip moeten heten.

De term wordt onder meer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

~raderstoompassagiersschip, stoomraderpassagiersschip:
zeer weinig voorkomende term waarmee men een stoompassagiersschip met schepraderen aanduidt.





~raderstoomschip, stoomraderschip:
Vaartuig, dat door middel van een stoommachine, die schepraderen aandrijft, voortgestuwd wordt. In de meeste gevallen zal het gaan om passagiersschepen die een lijndienst voeren en om stoomsleepboten.

De term wordt onder meer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

Zie ook: raderstoomboot.

~raderstoomsleepboot, stoomradersleepboot:
radersleepboot, die tevens een stoomschip is. Voor afbeeldingen zie bij Riviersleepboten.

Aangezien bijna alle radersleepboten stoomschepen waren spreekt men over het algemeen over radersleepboot zonder het voor- of tussenvoegsel stoom. Voor die ene zie radermotorsleepboot.
De meeste radersleepboten gebruikten een zuigermachine, een minderheid een stoomturbine. De meesten gebruikte een kolen gestookte ketel; een enkele werd later omgebouwd op oliestook
De term stoomradersleepboot komt ook voor, maar is wat minder gebruikelijk.

~raderveerboot:
vaartuig, dat een verbinding tussen twee, ter weerszijde van een water gelegen plaatsen onderhoudt, en dat met een schepraderen aangedreven wordt.

De term boot is hier niet op zijn plaats, omdat het zich in de maaste gevallen om een schip handelt (uitleg).
Bron: Maritiemdigitaal.nl, Nederlands Instituut voor Militaire Historie, e.a.

~raderveerdienst:
veerdienst die met een raderveerboot onderhouden wordt.

Bron: onderlinge correspondentie met schippers.

~radervloot:
erg lelijk woord voor een verzameling van raderschepen.

De term werd aangetroffen in 'Maas en Merwe - geschiedenis van de Stoomboot Reederij Fop Smit & Co' door W.J.J. Boot.

~radiobaken, peilbaken:
op de wal geplaatste zender, die een bepaalde code uitzendt. Met een speciale peilontvanger en een peilantenne kan men deze signalen gebruiken om de richting waarin het baken staat te bepalen. Wanneer men twee of meer zenders kan ontvangen, kan men de positie van het schip bepalen. [Gerelateerde termen >]

In de binnenvaart weinig gebruikt. Alleen bij het IJsselmeer, de Waddenzee en de Zeeuwse stromen waren radiobakens aanwezig. Het spreekt voor zich dat de komst van de GPS het Radiobaken overbodig maakte. Een ander systeem dat gebruik maakte van radiobakens was bekend onder de naam Decca-Navigator.

~Radio Medische Dienst, R.M.D.:
door het Rode Kruis in het leven geroepen organisatie, die per draadloze verbinding, medische adviezen aan varenden geeft. De organisatie was in de eerste plaats bedoeld voor zeevarenden. Toen de binnenvaart de beschikking kreeg over marifoon konden ook deze van deze dienst gebruik maken. De dienst was eerst ondergebracht bij Scheveningen Radio, maar sinds deze opgeheven is, lopen oproepen aan de Radio Medische Dienst via de reddingmaatschappij.





~radiopeiler: radiopeilontvanger.





~radiopeiling:
met een radiopeilontvanger de richting van een radiobaken bepalen.





~radiopeilontvanger, peilontvanger, radiopeiler, radiorichtingzoeker: combinatie van een ontvanger voor radiobakens en een peilantenne.





~radiorichtingzoeker: zie bij radiopeilontvanger.

~radkrans:
1> buitenrand van een tandwiel, pal- of kamrad.

2> ring met tanden of kammen.

~radschoep:
ongebruikelijke nam voor het bord in een scheprad van een raderboot.





~rafeling:
onrustige bewing in het water ten gevolge van een obstakel, ondiepte onder water.





~raffel:
ondiepte tussen twee kribben.





~railingijzer:
zie relingijzer.





~railingscepter:
zie relingscepter.






~rak:
1> raak, raaks: recht stuk vaarwater.

2> traject tussen twee, door een denkbeeldige lijn verbonden, punten, dat zeilend afgelegd moet worden.

3> oudere term voor paternoster.

4> minder juiste term voor rakje. 

5> verkorting van rakband.

6> ander woord voor klauwhoek en hijshoek/tophoek.

Vrij onbekend, maar de term schijnt onder meer door zeilmakers gebruikt te zijn.

RAK OP SCHOOT

: de afstand tussen de klauwhoek en de schoothoek.

Bron: P. Dorleijn.

~rakband, klootstreng :
1> eind touw, vaak voorzien van klootjes en halve-maantjes en dan eigenlijk kraalband of klootstreng geheten, waarmee het voorlijk van een grootzeil aan een mast bevestigd wordt. [Afbeelding] Mogelijker wijs gebruikte men hiervoor vroeger ook leren riemen.
Gerelateerde term: masthoepel.

2> voor de komst van metalen leuvers: touw, soms voorzien van klootjes, waarmee het voorlijk van fok of kluiver rond een stag bevestigd wordt. Mogelijk ook zuiger genoemd.

3> niet geheel juiste term voor gaffelrak.

~rakbandijzer:
Z-vormig gebogen stang, die op enige hoogte boven de giek, beweeglijk tegen de voorkant van de mast bevestigd is. Het ijzer moet voorkomen, dat de rakbanden, bij het strijken van het zeil, te ver zakken, waardoor deze bij het strijken van de mast, tussen deze en de giek klem zouden kunnen raken. Vrij weinig en dan vaak alleen op skûtsjes aan te treffen. (term mogelijk niet juist)





~rakje:
lijntje, van het ene uiteinde van de klauw aan de gaffel, om de mast, door een oog aan het andere uiteinde van de klauw, naar beneden lopend, waarmee men de klauw tegen de mast kan trekken. Schijnt bijna uitsluitend op Boeiers toegepast te zijn.
Gerelateerde term: paternoster.





~rakkeval:
de zeilval van een sprietzeil.






~rakkloot:
andere term voor klootje.





~rakkraal, rakkloot, kraal:
nette term voor klootje.





~ralijk:
het lijk bovenlangs een razeil.





~ram:
1> foutieve, verbasterde benaming voor een kettingboot (toueur).
De naam is afkomstig van 'Rame' het Franse woord voor de sleep van de kettingboot.

2> zwaar blok dat gebruikt wordt om zaken van of op hun plaatst te slaan; te rammeien.

3> zwaar ijzer om Verkorting van beslagbanden op hun plaats te stoten. Verkorting van ramijzer.

4> Verkorting van schijf of blok bij of naast de voorsteven van een waalschokker, waarover de voordraad en de boegketting gevoerd kunnen zijn. Zie ook snarsrol en beerklamp.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~ramijzer:
zware stalen staaf waarmee beslagbanden op hun plaats geramd werden.

Alhoewel de uitvoeringen maar vooral de maten verschilden, hadden ramijzers met elkaar gemeen dat het vierkante uiteinde ervan aan de voorzijde iets schuin en aan de binnenzijde iets hol was.

~rammelblok:
1> blok, waardoor de laadreep loopt en dat dichtbij de lummel van een laadboom geplaatst is. [nr.4 in afbeelding]

2> mogelijk elk blok waardoor de laadreep loopt.

3> een wip- of graanwiel.

~rammelketting:
metalen ketting die bij het vissen met staand want/schakelnetten gebruikt wordt om de vis op te jagen. Zie ook plonsstok en andere termen inzake het vistuig L> .

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rammelwiel, rammelschijf :
1> schijf met grote diameter die voorzien is van spaken.

2> gebruikt als parsprototo voor rammelblok in de betekenis van wip- of graanwiel.





~rampenbestrijdingsvaartuig, incidentenbestrijdingsvaartuig:
vaartuig dat (ook) bij grote ongevallen ingezet kan worden. Vaak een blusvaartuig met de nodige extra's op het gebied van communicatie, oliebestrijding, etc.

~randgaar, randgaarde, randgarde, rankgeerd:
1> op een smal gangboord gelijkende, tevens als potdeksel dienende, constructie bij onder meer de Zomp.

2a> de bovenste gang op sommige houten schepen. Vergelijkbaar met het bovenboord. Soms is de randgaarde dikker dan de gang er onder.

De term was oorspronkelijk vrij algemeen in gebruik en betrof voornamelijk de open schepen. Later bijna uitsluitend nog in de Overijsselse gebieden in gebruik. Bij de Giethoornse bok noemt men het voorste, afzonderlijk in model gebrachte, deel der randgaarde het boegstuk.

b> mogelijk door sommigen opgevat als synoniem voor het berghout op houten schepen.

~randgaarde:
zie randgaar.





~randgarde:
zie randgaar.





~randhoekijzer:
niet voldoende bekend, mogelijk het bestek.





~randmaas:
maas lang de rand van het visnet.





~randmeer:
breed water tussen het oude land en Oostelijk en Zuidelijk Flevoland.





~rank:
1> een grote lengte in verhouding tot de breedte hebbend.

2> gemakkelijk overhellend.

rank worden:

 minder stabiel worden.





~ranken:
het scheef hangen, het slagzij maken van het schip ten gevolge van het gewicht van het vistuig bij het vissen met de ankerkuil/schokkerkuil.

Gijs Sepers, Waalschokkers zijn geen schokkers, Spiegel der Zeilvaart 8/2000.

~rankgeerd:
1> oud Vlaams synoniem voor randgaar(de).

2> zie bij kepering.





~ransel:
door sommigen gebruikte term voor de aap, maar vermoedelijk gaat het toch om een ander zeil.





~raschip:
een dwarsgetuigd schip.





~ratellier:
1> sjorlier.

2> pomplier.





~ratelzak:
soort viszegen (zonder zak of streek) met drie tot vier vertikale staken tussen bovenreep (meestal met drijvers) en onderreep (met lood). De zegen is circa 20 meter lang en vaak niet meer dan 25 cm (?) hoog. Aan de einden van de ratelzak zitten de rommeltouwen, een lange, de buitentoom, en een korte, de binnentoom. Aan de zijde van de buitentoom is net net voorzien van een ankerbal. Het geheel van ratelzak, rommeltouwen, enzovoort noemt men de bezaan. Men gebruikt die voor de visserij op barbeel. Overige termen inzake het vistuig L> .

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~ratopzeil:
een razeil, dat als bovenste zeil gevoerd wordt.

~rattendeksel:
metalen plaat, waarmee een opening afgedekt kan worden. Vooral gebruikt rond anker- en stuurkettingen, waar deze het schip in gaan. Vergelijk: rattenschild.

~rattengang:
ruimte tussen de waterlijst en mastkoker.





~rattenschild:
ronde metalen plaat met daarin een gleuf, die over de trossen geschoven wordt, om het aan boord klimmen van ratten te bemoeilijken. Voornamelijk door zeeschepen gebruikt.





~rattestaart:
1> weinig voorkomende benaming voor een sierlijke Jugendstilachtige krul op de klik of in lofwerk.

2> hondepunt.





~raveling: klamaai.

~ravitailleringsschip:
Vlaams voor een bevooradingsvaartuig zoals een parlevinker of een waterboot.

Genoemd in: De Spits, door Waander Devillé. (online masterscriptie)





~rawantkraal:
houten kraal gebruikt voor de rakbanden. Gewoonlijk klootje genoemd.

~razeil, reezeil:
een willekeurig zeil dat aan een ra opgehangen is.

De razeilen in de binnenvaart zijn meestal met hun midden aan de mast gekoppeld en er wordt een symetrisch dwarsscheepszeil gevoerd. De zeilen die als grootzeil en breefok fungeren hebben geen onderra.
De langsscheepse razeilen hebben een asymetrisch zeil. Het zijn het emmerzeil en het loggerzeil.

~Razeilboeier:
@niet voldoende bekend. Mogelijk type Boeier met een ratopzeil, mogelijk ook de verzamelnaam voor alle dwarsscheepsgetuigde boeiers.





~Razeiler:
niet voldoende bekend. Rond eind middeleeuwen, mogelijk de verzamelnaam voor diverse dwarsscheepsgetuigde scheepstypes.





~RBVB: rubberboot met vaste bodem.





~recherchevaartuig:
waarschijnlijk een oude term voor wat tegenwoordig een vaartuig van de Koninklijke marchausee is. Ze kunnen zowel met politie- als douanetaken belast worden.





~rechte kuil:
bepaalde sleepkuil. Vermoedelijk bedoelt men een kor met een kordekop die uit een vrijwel recht stuk bestaat. Diverse termen inzake het vistuig L> .





~rechthout:
normaal gegroeid hout, geschikt om rechte delen (planken, masten, e.d.) van te maken. Vergelijk: kromhout(3).





~rechts:

RECHTER OEVER

: bij stromende vaarwateren: stroomafwaarts gezien de oever aan de rechter kant. Aan deze kant bevindt zich de stompe, rode, even genummerde, bebakening.

Als kijkrichting neemt men tegenwoordig immer van hoog naar laag. Dat is echter niet altijd zo geweest. Rond 1850 keek menop de wateren die direct in zee uitmondden precis de andere kant op. Zie verder ook bij betonning.

EEN RECHTSE of RECHTSDRAAIENDE SCHROEF

: een schroef waarvan het bovenste schroefblad, wanneer men van achteraf tegen het schip kijkt, naar rechts, met de klok mee, moet draaien, om het schip vooruit te doen bewegen.

RECHTER BOTTER

: zie westoverligger.

~rechtsgeslagen:
van touw: touw, dat dusdanig geslagen is dat de tieren van rechtsboven naar linksonder lopen.

~rechtsgeslagentouw:
touw dat dusdanig geslagen is dat de tieren van rechtsboven naar linksonder lopen.

~rechtstandmuur:
vertikale gedeelte van de muur van gemetselde sluiskolk of brughoofd.

Gemetselde sluiswanden lopen aan de onderzijde vaak uit.

~rechtsvaargebod, overloopverbod:
de verplichting om langs de rechterzijde van het vaarwater te blijven varen, tenzij men zulks doet om een nevenvaarwater of haven in te varen.





~rechtvooruitbreien:
een visnet met rechte zijden breiën. Overige termen inzake het vistuig >.

Voor het oog gezien bestaat het net uit vierkantjes. Bij rondbreiën lijkt het net uit ruitvormen te bestaan.
Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rechtvooruitliggen:
vissen met een drijfton die voorloopt. Plaatselijk ook dwarsdrijven en voordrijven genoemd. [Diverse termen inzake de visserij >.]

Bron: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reclameschip:
vaartuig, gebouwd, verbouwd, of ingericht om een zeker nieuw product te kunnen demonstreren dan wel om een organisatie te promoten. Gerelateerde termen: demonstratievaartuig en contactvaartuig.

~recognitierecht:
bedrag dat men diende te betalen om met een schip, groter dan ca. 2,5 ton, de Rijn te mogen bevaren. Het recognitierecht is samen met recht op landing, onderdeel van de scheepvaartrechten op de Rijn.

Bron: Nederlandsche wetgeving op de scheepvaart 1843 door WJC van Hasselt.

~recognitiegeld:
bedrag dat men diende te betalen om de Rijn te mogen bevaren. Zie verder bij recognitierecht.





~recreatiebaken:
baken bestemd voor de navigatie met kleine recreatieve vaartuigen. Zie ook jachtbebakening.




~recreatiebebakening:
bebakening bestemd voor kleine recreatieve vaartuigen. Zie ook jachtbebakening.




~recreatiebetonning:
betonning bestemd voor kleine recreatieve vaartuigen. jachtbebakening.

~recreatieschip:
vaartuig dat niet beroepsmatig gebruikt wordt. Vermoedelijk kunnen hierbij woonvaartuigen en mogelijk ook bepaalde vakantieschepen inbegrepen zijn.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~recreatiesluis:
niet een schutsluis waarin men kan recreëren, doch een sluis die gebruikt wordt voor het schutten van pleziervaartuigen.





~recreatievaartuig: pleziervaartuig.





~redder:
persoon, die reddingen verricht.

REDDER AAN DE WAL

: donateur van de reddingmaatschappij.





~reddingbal:
rond voorwerp met een drijfvermogen van minstens 7,5 kg, waarom heen een grijpnet, bevestigd is.





~reddingbank:
(op passagiersschepen) houten zitbank, die als reddingsmiddel kan dienen.

~reddingboei, reddingsboei:
ronde ring, met een flink drijfvermogen, waarmee drenkelingen zich drijvende kunnen houden.

~reddingboeilicht, reddingsboeilicht:
door een lijn met een reddingboei verbonden drijvend voorwerp, dat bij contact met het water een lichtsignaal uitzendt.

Het gebruik van reddingboeilichten is niet algemeen, maar de laatste decennia neemt het gebruik wel toe.

~reddingboot, reddingsboot:
1> scheepsreddingboot: vaartuig, behorende bij een schip, dat voornamelijk bestemd is om de mensen, die zich aan boord bevinden, in geval van nood te redden.

Bij de meeste binnenvaartschepen fungeert de bijboot als reddingboot. De bijboot was vroeger een onmisbaar instrument. Bij sommige schepen, kwam hij amper ooit uit het water. De laatste decennia krijgt de boot steeds meer de rol van laatste redmiddel en komt hij nauwelijks ooit in het water.

2>  zelfstandig opererend vaartuig, dat bestemd is om mensen, die op het water in nood verkeren, te redden.





~reddinggordel, scafhander:
meestal uit kurken samengestelde band, die rond het lichaam gedragen wordt. In de binnenvaart bijna uitsluitend door de reddingmaatschappij gebruikt geweest.

~reddingkleed, reddingskleed, stopkleed, lekzeil, lekkleed, aanvaringszeil, aanvaringskleed, veiligheidszeil:
zwaar stuk zeildoek, op de hoeken voorzien van een soort leuvers. Het doek kon bij schade onder de waterlijn onder het schip door en voor het gat getrokken kan worden, waardoor het binnenstromen van water verminderd werd.

De maat van de kleden liep uiteen van circa 4 bij 4 tot circa 6 bij 10 meter. Soms waren alleen de hoekpunten van stevige ogen voorzien, soms ook zaten er langs de gehele rand, met een tussenruimte van circa één meter, leuvers.

~reddingloon, reddingsloon:
vergoeding, die men kan verlangen voor het aan boord(3) nemen van personen, die, op het water, in nood verkeerden. Zie ook: hulploon.





~reddingmaatschappij:
stichting, die zich tot doel gesteld heeft, personen, die in zeenood verkeren, te helpen, zonder daarvoor een geldelijke vergoeding te verlangen. In 1824 werden er, op particulier initiatief, in Nederland twee reddingmaatschappijen opgericht. De Noord en Zuid-Hollandse Reddingmaatschappij, met het werkgebied ten Noorden van Hoek van Holland, en de Zuid-Hollandse Maatschappij tot Redding van Schipbreukelingen, die het gebied van Hoek van Holland tot de Belgische grens voor haar rekening nam. Beide maatschappijen worden door vrijwillige bijdragen in stand gehouden. In 1991 zijn de maatschappijen gefuseerd en ging men verder onder de naam Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij. Thans (2009) omvat de vloot ca. 60 vaartuigen en zijn er zo'n 700 vrijwilligers bij het reddingwerk betrokken. De vaartuigen zijn verdeeld over ca. 36 stations, waarvan ongeveeer de helft, ook bij het reddingswerk op binnenwater betrokken kan zijn. [E> Website]





reddings.........: zie ook redding.........





~reddingshaak:
halve beugel die aan een lange stok bevestigd wordt waarmee men dan zwemmers kan steunen. Misschien beter bekend als drenkelingenhaak.

Bron: binnenvaartwinkel.nl

~reddingsmiddellen:
alle middellen, die tot doel hebben de overlevingskansen van personen (en dieren), die in zeenood verkeren, te vergroten of voorwerpen die bij het redden van deze personen gebruikt worden.

Naar het schijnt mogen reddingmiddelen die volgens voorschriften aan boord dienen te zijn, nooit voor enig ander doel gebruikt worden.

~reddingssloep, reddingboot:
1> reddingboot aan boord van zeeschepen.

Oorspronkelijk waren dit inderdaad vaartuigen van het type sloep. De laatste decennia zijn er echter diverse reddingboten van een ander type in gebruik genomen.

2> mogelijk zuid-Nederlands voor wat men over het algemeen een bijboot noemt.





~reddingvest, reddingsvest, scafhander:
met zeer licht materiaal gevuld vest, dat een persoon, die te water raakt, met het hoofd boven water houdt. Vergelijk: zwemvest.

~reddingvlet:
reddingboot van het type Vlet.

~reddingvlot, reddingsvlot:
1> min of meer rechthoekig drijflichaam van redelijke omvang, dat in noodgevallen over boord gezet wordt.
2>

OPBLAASBAAR REDDINGVLOT

: door opblaasbare 'rubberen' buizen gevormde, 8-hoekige ring met een bodem van dun materiaal. Aan dek opgeslagen in een reddingvlotcontainer.

~reddingvlotcontainer, reddingsvlotcontainer:
container, meestal van gewapend polyester, waarin een automatisch opblazend reddingvlot geborgen is. [Afbeelding+tekst]

~rede:
het water voor een plaats of stad waar de schepen (veilig) voor anker kunnen liggen. Grote zeeschepen worden vaak op de rede geladen en gelost. Ook in de binnenvaart had men redes en zelfs ver landinwaarts. Zo bestond in de tijd dat het Binger Loch nog een flessehals vormde de Rede Bingen.

~redegeld:
toeslag die men te Antwerpen verkreeg, wanneer men op getijdewater, in plaats van in de dokken moest laden of lossen. Bijgenaamd: bibbergeld.

Bron: kustvaartforum.com

~reden, reeden:
1>: een schip voor de vaart uitrusten.

2> schepen in bedrijf hebben, exploiteren of aan de exploitatie ervan deelnemen.





~reder:
persoon, die één of meerdere schepen exploiteerd.

De term is waarschijnlijk afkomstig van het werkwoord "reden, reedde, gereed", het welk "klaar maken" betekent. Een reder is dan dus iemand die schepen klaarmaakt voor de vaart.
Gelet op het gestelde in het, thans 2012 geldende, burgelijk wetboek kan er wettelijk slechts sprake zijn van een reder, wanneer deze samen met een ander rechtspersoon eigenaar is van het schip, de schepen.

~rederij:
 bedrijf, dat één of meerdere schepen exploiteerd.

Het is, vooral tegenwoordig, niet ongebruikelijk een bedrijf op te richten dat slechts é´n schip in de vaart heeft. De meeste rederijen bezitten in de regel echter meerdere schepen. Sommige grote rederijen bezatten vroeger tientallen, soms wel tegen de honderd, schepen van allerlei slag en grootte. Verder werden er door de rederijen, als dat zo uitkwam, schepen ingehuurd. Deze huurvloot was, ook al werd dat onwenselijk geacht, in sommige gevallen zelfs groter dan de eigen vloot. De huurschepen waren niet zelden van andere rederijen en werden soms door middel van een meerjarig contract gebonden.
Volgens het, thans 2012 geldende, Burgelijk wetboek is er sprake van een rederij wanneer een schip volgens de registers aan meer dan één persoon toebehoort.

Gerelateerde term: streekrederij, scheepvaartmaatschappij, expediteur .

~rederij:
het opereren, functioneren, van een rederij.

De term wordt genoemd in: Techniek in Nederland in de twintigste eeuw. Deel 5.(2002) A.A.A. de la Bruhèze, H.W. Lintsen, Arie Rip, J.W. Schot.

~Rederij C. Bosman:
Alkmaarse rederij die onder meer de bootdiensten Den Helder-Texel, Enkhuizen-Staveren en Harlingen-Terschelling heeft onderhouden. De firma stichtte tevens de bootdienstonderneming Alkmaar Packet.
Voor zover bekend heeft de firma van 1864 tot 1954 bestaan.





~Rederij Feenstra nv/bv:
firma die in 1949 begon om met tijdelijk omgebouwde vrachtschepen vakantie reizen te organiseren. In de jaren 60-70 uitgegroeid tot één van de belangrijkste ondernemingen op het gebied van Rijnvakanties. In 1981 failliet gegaan, waarna een aantal aangesloten eigenaren de Feenstra Rijn Lijn oprichtten. [T>]





~Rederij Frater Smid:
sleepbootrederij te Delfzijl. Tussen 1910 en 1920 aldaar actief geweest.

Over deze rederij is door Hans en Greef Beukema een boek getitelt: "Rederij Frater Smid, een vergeten rederij" geschreven.

~rederijkleuren:
eigenlijk: bepaalde kleurstelling die een rederij op een aantal zaken, zoals bijvoorbeeld briefpapier, vaarvlag, manchet, enz., voert. Bij uitbreiding ook van toepassing op zaken die niet de juiste kleurstelling hebben, maar die op andere wijze als herkenningsteken van de maatschappij bekend staan.




~Rederij Gebroeders Goedkoop, Reederij Gebroeders Goedkoop :
leden van de familie Goedkoop zijn opererend vanuit Amsterdam vanaf 1814 tot 1 juli 1999 in diverse takken van scheepvaart actief geweest. Bekend zijn zij in vroeger tijd voornamelijk van passagiersdiensten en in later tijd van sleepdiensten. Voor een uitgebreid overzicht zie www.reederijgebrgoedkoop.nl.





~Rederij NACO:
zie bij NACO.





~rederijschip:
1> kantoorschip: vaartuig, dat in het bezit van een rederij is.

2> soms: een vaartuig, dat voor langere tijd door een bedrijf of  rederij ingehuurd is.

~rederijsleepboot, firmaboot:
sleepboot in eigendom van een rederij.

De term firmaboot schijnt in de Rijnvaart gebruikelijk geweest te zijn.

~N.V. Re(e)derij Stânfries:
Zie bij Stanfries.





~rederijvaart:
de scheepvaart met rederijschepen.





~Rederij van Swieten:
Amsterdamse rederij die met de zogenaamde de zogenaamde Amstelboten een beurtdienst vanuit Amsterdam onderhield.
In 1948 opgegaan in de Groninger Beurtvaart.





~rederijvlag, kantoorvlag:
vlag of wimpel, die aangeeft voor die rederij men vaart. Zie ook vaarvlag.

De tamelijk ongebruikelijke term kantoorvlag werd aangetroffen in P. Versnel's Vakwoordenboek.

~redmij:
woordspeling: 'red mij' en 'reddingmaatschappij'.





~reductiekeerkoppeling:
keerkoppeling met in-, soms aan-, gebouwde vertraging. Zie ook korthalskeerkoppeling en langhalskeerkoppeling.





~reductievlak, kaartreductievlak:
aangenomen waterstand van getijdewater op waterkaarten, meestal laaglaagwaterspring.





~ree:
term, die in de binnenvaart waarschijnlijk niet gebruikt werd. Volgens sommige bronnen (o.a. Nicolaas Witsen) in de zeevaart wel.

De term is voornamelijk onder de zeilende watersporters in gebruik, waar het ene deel het commando roept voordat men overstag gaat, terwijl de andere helft het roept op het moment van overstag gaan.
De term is (o.a. volgens Duden) de gebiedende wijs van het werkwoord REDEN (reedde, gereed) en wil dan dus zeggen dat men zich voor het overstag gaan gereed moet maken. Ook de termen REDER, iemand die schepen gereed maakt voor de vaart en REDE, een plaats waar schepen liggen om in of uit te varen, lijken van REDEN afgeleid te zijn. Andere bronnen leggen echter een verband met het woord ra, in welk geval REE een verkorting is van 'over ree gaan': de ra's omhalen.

REE GAAN

: overstag gaan.





~reeband:
ander woord voor raband.





~reef:
oude vorm van rif in de zin van de strook zeil die bij het innemen van het zeil opgebonden wordt.





~reef....: zie ook bij rif.......





~reefbindsel:
bindsel waarmee de schoothoorn of hals aan de leuver die dan deze functie krijgt, gebonden wordt. Het bindsel verkort in feite het lijk aan die zijde waar het aangebracht wordt. Verouderde term; tegenwoordig heeft men het meestal over een rifbindsel.





~reefend:
ongebruikelijke term voor rifseizing.





~reefer:
Engelse term voor een koelcontainer.





~reeffok:
zie bij riffok.





~reefijzer, rifijzer:
stalen stang met vorkvormig uiteinde, waarin de giek tijdens het reven kan rusten. Het reefijzer werd o.a. op de Heegeraak gebruikt.

~reefgat, rifgat:
gat in het zeil, dat terplaatse meestal voorzien is van een lap, voor een reeflijn of rifseizing. Het gat is bovendien versterkt met een reefkous of trens.

~reefknuttel, (rifknuttel): rifseizing.





~reefkous, rifkous:
1> zeilkous ten behoeve van een reeflijn of rifseizing.

2> vaak gebruikt als synoniem voor reefleuver.





~reefleuver, rifleuver:
leuver op de hoogte van de reefknuttels. Zeer verwarrend vaak ook reefkous genoemd.





~reeflijn, reeftouw, riflijn:
wisselend, om het onderlijk en door alle reefkousen geregen lijn, waarmee men het zeil kan reven.





~reeftouw:
1> touw waarmee met de schoothoorn en de reefleuver naar elkaar toetrekt.

Door dit touw als naaiing tussen de twee kousen te gebruiken kan men ook terwijl de zeilen nog wind vangen een rif maken. Later gebruikte men hiervoor meestal de smeerreep.

2> term die zowel gebruikt wordt voor een reeflijn, als voor een rifseizing/reefend.





~reefzeil:
zie rifzeil.





~reehout:
verouderde term voor een soort berghout dar boven het werkelijke berghouten geplaatst is.

De VOC geeft als verklaring: houten lijst om het scheepsboord, ter hoogte van het opperdek. Ook Rahout.
De term wordt in het bestek van een boeier gegeven door Nicolaas Witsen gebruikt, maar is vermoedelijk niet in de binnenvaart in zwang geweest.

~reep:
1> eind: willekeurig een eind touw of ketting. De term wordt hoofdzakelijk gebruikt in samenstellingen zoals: valreep, talreep, taliereep (= loper) en smeerreep.

2a> het touw, lijn door of langs de rand van een visnet.

Bij drijfnetten, zegens e.d. noemt men de touwen langs onder- en bovenrand repen. De term sim wordt min of meer als synoniem van reep gebruikt. De term pees gebruikt men voor touwen langs de openingen van sleepkuilen, korren, e.d.
Oorspronkelijk schijnen pezen meer de touwen of trossen geweest te zijn waarmee de netten getrokken werden, terwijl reep een meer algemeen synoniem voor touw was.
Zie ook Online Woordenboek der Nederlandse Taal GTB INL.

De term 'reep' (ca. 1550) is niet, zoals sommige bronnen beweren afkomstig van het Engelse 'rope', maar omgekeerd.
Gerelateerde termen: steenreep, onderreep, bovenreep, kurkreep.
b> plaatselijk in gebruik als synoniem voor kuiltoom.

3a> lange lijn met op regelmatige afstanden dwarslijntje waaraan vishaken met aas zitten. Zie ook bij beug en hoekwant gaat.
b> aantal met elkaar verbonden visnetten. Zie bij reepnet.

4> touw vanaf de boven zijde van de mast, die de onderkant van de spriet (van een sprietzeil) op een bepaalde hoogte houdt. Zie ook standaard.





~reepaal:
aal/paling gevangen met het aalhoelwant/de repen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reepbak:
ondiepe houten bak waarin het reeds geaasde hoekwant gelegd wordt. Ook aalbak, repenbak, beugbak en wantbak. Zie ook aasbak en kordeelbak. Overige termen inzake het vistuig L> .

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reepblok:
zie laadblok.





~reepdreg:
dregankertje waarmee reepnetten verankerd worden.

~reephaak, aalhoek:
haak welke gebruikt wordt bij het aalhoekwant, de aalbeug en mogelijk ook de aaldogger.

Er scheen rond 1900 een voorschrift te bestaan waarbij geregeld werd dat men voor het vissen op aal gebruik mocht maken van stalen haken met weerhaak, terwijl men zich bij de botbeug tevreden moest stellen met koperen haken zonder weerhaak.

~reephuis:
kleine, zeer open geconstrueerde loods op het werfterrein waarin de reep waarmee de takel van de (sleep)helling ingeschoren werd, de hellingreep, werd opgeslagen.

Het lange eind touw was gezien zijn dikte kostbaar, bovendien hing het wel en wee van het schip dat opgehaald werd er van af. Het touw moest dus goed verzorgd worden en droog maar ook luchtig in het reephuis opgeschoten worden.

~reepnaald:
naald waarmee men een reep langs de opening van een kuilnet zet.





~reepnet:
een aantal met elkaar verbonden visnetten. Bijv. een ankernet, schakelnet of een zegen.

~reeppont, gierpont:
1> een kabelpont, dus een heen-en-weer, die voor de voortstuwing van de stroming van het water gebruik maakt, maar anders dan een gierpont dat doet.

Voor en achterzijde van de reeppont zijn via kettingen met twee blokken(katrollen) die over een over het waterliggende kabel lopen, verbonden. Door de ene ketting veel korter te nemen dan de ander zal het vaartuig scheef op de stroming komen te liggen en zich danwel de ene of de andere kant op willen bewegen. Aan het vaartuig bevestigde zwaarden kunnen de voortstuwing bevorderen. Ook gierponten, die gebruik maken van de stroming, kunnen zich vaak scheef op de ankerkabel stellen. Wanneer ze dan ook nog een geleide kabel dwars over het vaarwater hebben, wordt het wel heel lastig de verschillende soorten uit elkaar te houden.
Bron: Handboek voor officieren der artillerie: Dl.11 Pontonniersdienst, Volume 1. Door A.L.W. Seyffardt,C.L. van Pesch

2> volgens sommige bronnen een kabelpont.





~reepschieter:
persoon die een reepnet uitzet.
@niet voldoende bekend of dit persoon in de binnenvaart voorkomt.





~reepsnelheid:
de (gemiddelde) snelheid waarmee een reep onder bepaalde belasting ingehaald of uitgevierd kan worden. Deze waarde heeft meestal betrekking op de reep van motorisch aangedreven lieren.





~reeptrek:
de kracht die met een reep/loper uitgeoefend kan worden. Deze waarde heeft meestal betrekking op de reep van motorisch aangedreven lieren.





~reepvisser:
visser die met hoekwant vist. Zie ook bootjesvisser.





~reepvisserij:
de visserij met de beug/reep. Ook reepjesvisserij genoemd.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~Reepvlet:
bepaalde vlet die, bij de botters op het IJsselmeer, gebruikt werd bij de visserij met reepnetten. Het waren overnaadse houten vletten tot circa 7,5 meter lang.

Onder meer genoemd bij G.J. Schutten in Verdwenen schepen.

~Reeuwijkse melkschouw:
zie bij melkschouw.





~reezeil:
Zuid-Hollands synoniem voor razeil.





~regeling:
oude vorm voor reling. Ook geschreven als relling.

Oorspronkelijk alleen gebruikt voor het horizontale houten deel van een hekwerk. De vertikale delen noemde men onder meer verschansingstutten of slechts stutten.

~regelvaart:
vorm van beurtvaart die werd opgezet omdat het ondertekenen van de acte van Mainz (inhoudende de vrije vaart op de Rijn) het voortbestaan van de toenmalige beurtvaart, Amsterdam - Ruhrgebied, onmogelijk maakte.

Deze vorm van beurtvaart onderscheidde zich alleen van de voorgaande door een groter aantal mogelijkheden om ladingen buiten deze dienst om te vervoeren en doordat ze uitsluitend voor de aangesloten handelaren voer. Een vorm van relatievaart dus. Onder andere grote ladingen en ladingen die met passagiersschepen of sleepschepen vervoerd werden, mochten door deze handelaren buiten de dienst om vervoerd worden. Deze diensten voeren onder meer naar Duisburg, Dusseldorf, Mainz, Keulen, Frankfurt, Koblenz, Wesel, Mannheim etc. Door de opkomst van de spoorwegen en de sleepvaart gaat het na 1845 snel bergafwaarts met deze vorm van beurtvaart. In 1953 was er alleen nog de vaart op Wesel nog over. Wesel was merkwaardig genoeg ook de eerste Rijnhaven van een Amsterdamse beurtdienst. Deze dienst was in 1613 begonnen en werd uiteindelijk in 1862 gestaakt. Bron Jaarboek Amstelodamum 1958 blz 41 en verder.

~regelvisser:
persoon die bij het vissen met haringregels betrokken is. Bij deze vismethode zijn er per boot, een haringschuit, twee personen nodig.

Zie ook: OudTzummarum.nl.

~regelvisserij:
het vissen met haringregels. Naar het schijnt ook dijkvisserij genoemd omdat de regels dicht bij de dijk stonden.

Zie ook: OudTzummarum.nl.

Gerelateerde term: haringschuit, fandelhaak.

~regengoot: waterhol.





~regenkap:
ongebruikelijk woord voor schuilhok.

~regenklep:
1> scharnierend klepje op de opening van vertikaal geplaatste motoruitlaten. [Afbeelding]
2> stormklep.

~regenplank:
plankbreed afdakje aan de bovenzijde van de stuurhutramen in de voorzijde van de stuurhut.

~regenrivier:
rivier die voor haar water voor het grootste deel afhankelijk is van de neers;ag die in het stroomgebied valt. De Maas is een regenrivier.

Genoemd in: Online Woordenboek der Nederlandse Taal GTB INL.

~regenstreep:
verkleuring of verontreiniging van de verf, op plaatsen waar langdurig water langs vloeit.





~regentent:
tentzeiltje dat men boven de open stuurstand kon spannen.

Genoemd in: Inventarislijsten van goederen op IJsbrekers I en II, 1893 - 1921, Stadsarchief Amsterdam.

~regeringsgraan:
het graan dat gedurende de eerste wereldoorlog, om opdrijving van meel en broodprijzen te voorkomen, door de regering werd ingevoerd.

De intentie van de regering om dit graan uitsluitend door redrijschepen te laten vervoeren, was de aanleding tot het ontstaan van een vrachtverdeling via een beurssysteem. Zie verder bij vrachtverdeling.

~reggen:
een mast strijken.

Bij deze term schijnt het voornamelijk te gaan om kleine met de hand strijkbare masten.

~Regge Zomp:
zie bij Zomp.





~regieschip:
niet voldoende bekend. Vermoedelijk een schip waarvan de schipper een contract met een bevrachter heeft.





~Regionale vaart:
de scheepvaart die zich grotendeels binnen een bepaalde regio voltrekt. Zie ook provinciale vaart en koloniale vaart.

Bij de regionale vaart is het begrip in ruime mate afhankelijk van wat men een regio wenst te noemen. Veel schippers hadden een voorkeur voor een bepaald vaargebied en vooral in de tijd van de zeilvaart was het gebied waar binnen men zich meestentijds bewoog niet erg groot. Anderzijds kan men de mestvaart tussen Holland en Friesland toch maar nauwelijks regionale vaart noemen, niet waar?

~Register Holland:
classificatiebureau voor de hedendaagse chartervaart en opvolger van het bureau zeilwezen.

Register Holland is onderandere verantwoordelijk voor de afgifte van het mast- en tuigcertificaat.

~registratieletter:
begrip uit de toelichting maatregelschepen 1952-1954 waarmee men de omcirkelde hoofdletter, ook bekend als de groepletter, als onderscheidingsteken op binnenvaartuigen bedoelt. Zie ook tekst: Groep(s)letter.





~reglementen en wetten:
tegenwoordig is voor de binnenvaart de regelgeving ondergebracht in een raamwet met de titel 'Binnenvaartwet'. Tot de daaruit voortvloeiende nadere regelgeving behoren onder meer het Binnenvaartbesluit en de Binnenvaartregeling. Wetteksten:
Binnenvaartwet,
Binnenvaartbesluit,
Binnenvaartregeling.
De wetgeving is echter aan voortdurende veranderingen en aanpassingen onderhevig. [E> lees verder] Meer regelingen, zowel nieuwe als oude:

• Burgelijk wetboek, binnenvaartrecht E>
• Binnenaanvarings Reglement (B.A.R.).
• Binnenvaart Politiereglement (B.P.R).
• Reglement onderzoek schepen op de Rijn (ROSR).
• Wet vervoer binnenvaart (Wvb).
• Binnenschepenwet.
• Scheepvaartverkeerswet.

Vanaf de middeleeuwen tot ca. 1845 bepalen lokale overheden, waterschappen, landsheren, enz. met zeer doelgerichte bepalingen de gang van zaken op het water. Dit gebeurde via keuren, besluiten, ordonatieën, reglementen e.d. Het zijn in die tijd vooral de bevrachter en verlader die de specifieke eisen voor het schip vaststelden, terwijl de overheden de globale zaken als afmetingen van het schip als ook het gedrag op de wateren en ligplaatsen reguleren. Een enkele maal treft men in stedelijke of provinciale keuren en bepalingen eisen inzake bemanning en uitrusting.
Wanneer, aan het eind van de middeleeuwen, de beurtvaart zijn beslag krijgt, zijn het de gilden die de eisen voor de te gebruiken schepen en voor de benodigde bemanning formuleren. In de 'wilde vaart' blijven dat de echter bevrachter en verlader.
Zo vaart men, in woelige en rustige tijden, voort tot het begin van de negentiende eeuw.
De franse tijd bracht een zekere regulering en standaardisering, maar daarover is in Nederlandstalige teksten niet veel terug te vinden.
Over de periode na de Franse tijd valt echter via diverse bronnen op internet het nodige te vernemen. Zo werd bijv in 1825 het Reglement van politie voor de vaart op het Groot Noord-Hollandsch kanaal van kracht. Een reglement bijna alle facetten met betrekking tot het gebruik van het kanaal regelde. Soort gelijke wetten waren er ook voor andere belangrijke kanalen.
Een andere belangrijke fase vormde natuurlijk de tot standkoming van de Rijnvaartverdragen (Acte van Mainz, Acte van Mannheim.) wat ondermeer resulteerde in het Rijnpatent en de Reglementen tot zekerheid van de scheepvaart.

In 1879 wordt het eerste (?) reglement van Politie voor de Rijnvaart van kracht. (Bron: De wetgeving op de Rijnvaart, Rotterdam, 1970). Er zullen in de periode daarna nog de nodige versies volgen. De Rijnvaart blijft tot vandaag de dag zijn eigen vaarreglementen (bestaande uit gewone, bijzondere en plaatselijke) behouden.
Voor de overige binnenvaart komt er in 1891 De wet ter voorkoming van aanvaringen op de binnenwateren ofwel de Binnenaanvaringswet van 1891. In 1919 Gevolgd door het algemeen reglement van politie voor rivieren en Rijkskanalen en in 1926 gevolgd door het Binnenaanvarings Reglement (gewijzigd 1935). Provinviale en soms ook stedelijke bepalingen blijven echter op vele wateren de zaken regelen.
In 1965 wordt het (nieuwe) Vaarreglement van kracht, daarin opgenomen zijn tevens een aantal bijzondere bepalingen met betrekking tot vaarwateren waar zeegaande schepen van belang zijn. De rol van de plaatselijke verordeningen wordt verkleind In 1984 worden zowel het BAR als het VR als ook het Rijksreglement voor rivieren en kanalen vervangen door Scheepvaartverkeerswet (SVW) en het Binnenvaart Politie Reglement. Ook dit laatste bestaat uit gewone, bijzondere en plaatselijke reglementen.

Gerelateerde termen: certificaat van onderzoek paspoort, radarpatent, Reglement onderzoek schepen op de Rijn, rijnpatent, vaarbewijs, enz.





~ Reglementen tot zekerheid van de scheepvaart:
uit de Acte van Mainz voortgekomen reglementen voor de vaart op de Rijn en haar zijrivieren.

Bron: Nederlandsche wetgeving op de scheepvaart door Mr J.W.C. van Hasselt.
Naast diverse andere zaken werden in dit reglement ten aanzien van de schipper zekere eisen van bekwaamheid gesteld, terwijl ook voor het schip eisen van deugdelijkheid en voldoende uitrusting van kracht zijn. Onder meer dienen de schepen voor de Rijnvaart geijkt te zijn.

~Reglement onderzoek schepen op de Rijn, R.O.S.R.:
Reglement met voorschriften, eisen, ten aanzien van de bouw, uitrusting en bemanning van schepen. Dit reglement is onder meer van toepassing op:

• schepen met een lengte van 20 m, of meer
• sleep- en duwboten
• passagiersschepen
• drijvende werktuigen.

Op basis van dit reglement wordt het rijnattest afgegeven.

[E> wettekst op wetten.overheid.nl]

~ Reglement van politie voor de vaart op het Groot Noord-Hollandsch kanaal:
in 1825 vastgesteld reglement dat het gebruik van en het varen op het Groot Noord-Hollandsch kanaal regelt.

Bron: Nederlandsche wetgeving op de scheepvaart, of verzameling van ..., Volume 1 Door W. J. C. van Hasselt
In aanvulling op dit reglement zijn er nog een aantal aanvullende bepaling zoals instructies voor de havenmeester, de aanstelling en het werkgebied van genoemden, enz. enz. Ook deze bevatten veelal voorschriften tot gebruik van het kanaal, het gebruik der schepen, het varen, jagen, afmeren, enz. enz. Ondermeer is bijvoorbeeld geregeld dat tussen 9 uur 's avonds en vijf uur 's morgens geen 'grote' vuren, in de kombuis e.d., mogen branden.... Ook de verplichting tot het voeren van een ankerlicht komt aan bod.

~regulateur:
1> veelgebruikte, maar eigenlijk foutieve benaming, voor een toerentalverstelinrichting.

2> onderdeel van een motor of stoommachine, dat het ingestelde toerental moet handhaven.

~reijsschip:
in sommige streken in de 19de eeuw gebruikte benaming voor schepen, meestal aakjes, die rijshout vervoerden.
Gerelateerde term: rietaak.





~reil:
door sommigen gezien als synoniem voor tuigage.

Zie ook bij reilen.

~reilen:
door sommigen gezien als synoniem voor optuigen. [U>]

Het WNT online houdt reilen in 'zoals het reilt en zeilt' echter als een aanpassing van het reeds in de zestiende eeuw voorkomend spreekwoord 'zoals het rijdt en zeilt' dat wil zeggen: een schip zoals het voor anker ligt, dus als het op dat moment is. Reilen zou dus niets meer als op de golven heen en weer bewegen betekenen.
Dat de term ontstaan zou zijn uit het Engelse 'to reel', zoals sommigen willen beweren, is gezien de ouderdom van de Nederlandse term zeer onwaarschijnlijk.

~reiltop:
in enkele woordenboeken vermeldt als synoniem voor vlaggestok.

Vermoedelijk afgeleid van het Duitsche 'reiltopp' en waarschijnlijk nooit echt in zwang geweest. Bron: Online Woordenboek der Nederlandse Taal GTB INL.

~reiniger:
onderdeel van een gasinstallatie. Zie bij gaskoeler, gasreiniger en cycloon.





~reinigingboot:
soort vaartuig. De term wordt gebruikt voor meerdere soorten vaartuigen, vaak milieuvaartuigen genoemd, waaronder het vuilvisvaartuig of stofzuiger, het oliebestrijdingsvaartuig en het vuilnisophaalvaartuig.

~reinigingsvaartuig:
term gebruikt voor meerdere soorten vaartuigen, vaak milieuvaartuigen genoemd, waaronder het vuilvisvaartuig of stofzuiger, het oliebestrijdingsvaartuig en het vuilnisophaalvaartuig.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

De term wordt onder meer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

~Reintjes:
Eisenwerke Reintjes Gmbh. Hamelen, Duitsland. Zeer bekende fabrikant van keerkoppelingen.





~reinwaterpomp:
In onbruikgeraakte term voor koelwatercirculatiepomp. De term reinwaterpomp was in de tijd dat men hiervoor zuiger-, membraam en plunjerpompen gebruikte populair. Koelwatercirculatiepomp daarentegen in de tijd van de centrifigaal- en vloeistofringpompen.





~reis, reisje:
een lading te vervoeren hebben, in:

AAN DE REIS ZIJN, EEN REISJE HEBBEN

, enz.

EEN REISJE IN BALLAST DOEN

: een reisje met een slecht betalende lading maken.

Natuurlijk wordt reis ook in de gewone betekenis, het afleggen van een bepaalde afstand, gebruikt.

Gerelateerde termen: datumreis, aquariumreis(je).





~reisbevrachter:
bevrachter, die een reisbevrachting verzorgt.





~reisbevrachting:
reisbevrachting is een bevrachting waarbij voor het transport van A naar B van een bepaalde lading een vaste prijs staat.
Gerelateerde termen: rompbevrachting, tijdbevrachting.





~reisboot:
merkwaardige term voor een vaartuig waarop men men meevaart om vakantie te houden.
Gerelateerde termen: passagiersschip, vakantieschip, rijncruiser.





~reisgeld:
vorm van verzekeringspremie waarbij het karakter van de reis, de lading en het te bevaren traject de grondslag voor de premieheffing vormde. Deze vorm van premieheffing werd onder andere in de 19de eeuw bij sommige compacten gehanteerd.

Bron onder andere:Frits Loomeijer, 'Het water dun' 150 jaar Compact De Onderlinge Vriendschap.

Zie verder bij: schepenverzekering.

~reisknecht:
bemanningslid dat niet als schipper of stuurman in dienst genomen is. De reisknecht werd vermoedelijk per reis ingehuurd. Verder meestal gewoon knecht genoemd. Zie ook jaarknecht.

Bron: vermeld als reisknegt in het Reglement voor Schippers varende op de Rijn, Amsterdam 1815. De term 'jongen' die op kleinere schepen vaak als synoniem gezien wordt, is in de meeste reglementen iemand van lagere rang.

~reit, riet, rijd, rijt:
door uitslijting van de bodem ontstaan water, een geul.

In deze betekenis in Friesland en Groningen in gebruik. Vroeger vaak geschreven als RIJT, maar ook (fonetisch) als RIET. In oudere vorm als RIJD terug te vinden in enkele aardrijkskundige benamingen. In Vlaanderen wordt met het woord RIJT een sloot of waterloop bedoelt, terwijl men in Noordfries daar weer RIET voor gebruikt. De vorm REIT vind men onder andere terug in Reitdiep.

~reizenpremie, streckengeld:
toeslag die men ontvangt, wanneer men in daghuur varende, een reis voor een bepaalde datum volbracht dient te hebben.





~rekblok:
soort metalen aambeeld bedoelt om in staalplaten een buiging in twee richtingen te kloppen.
Zie ook holplaat.




~rekker:
kunststof tros, meestal nylon, die in de sleepverbinding opgenomen is, om de rukken te dempen. Hiervoor gebruikte men ook weleens een zwaar stuk ketting. Sinds het gebruik van geheel kunststoffen trossen en de sleephaak met ingebouwde veer, worden rekkers nog zelden gebruikt, maar ook voor die tijd waren ze niet algemeen.





~rekking:
onbekende term voor een soort bindsel, waarmee men twee touwen tegen elkaar trekt.





~relatieschipper:
schipper, die onder contract voor een verlader vaart.





~relatievaart:
het, onder contract, vervoeren van meerdere ladingen voor een verlader. Soms ook 'in charter varen' of beurtvaart genoemd.





~reling:
1> constructie, die personen houvast of steun biedt. Men kent o.a. de buisreling, de draadreling, de grijpreling, de voetreling, de wandelspier, de staafverschansing, het hekwerk en de plankreling.

2> elk der doorlopende horizontale delen van de gehele reling. Vroeger ook regeling en relling genoemd. Het bovenste deel was meestal van hout en werd leier of leider genoemd.

3> door een enkele gebezigde term voor wat het relingijzer of de potdeksel genoemd wordt.





~relingbuis, relingpijp:
metalen buis waarvan buisrelingen gemaakt worden.





~relingdraad:
dunne staaldraad of een lijn, die in combinatie met scepters een draadreling vormt.

Relingdraden waren vroeger meestal van gegalviniseerd staaldraad 4 tot 6mm dik. Sinds de jaren 80 wordt er voornamelijk, al dan niet geplastificeerd roestvrijstaaldraad toegepast. Vooral op pleziervaartuigen gebruikt men railingdraad dat bestaat uit een kern van bijv. polyester kunststofvezels met een mantel van polyethyleen.

~relinghoekijzer:
niet bekend; mogelijk het bestek.

Bron: P. Versnel's Vakwoordenboek.

~relingijzer, railingijzer:
1> reling: bovenrand van de romp, de potdeksel, bij schepen, die niet in hout gebouwd zijn.

2> door sommigen gebruikte term voor een stalen schanddeksel.

3> speciaal L- vormig profielijzer, dat voor het relingijzer(1) gebruikt wordt. De stok vormt het horizontale deel en heeft een kraal. Het vertikale deel is aan de buitenzijde vaak iets bol.
Zie ook bulbijzer.





~relingtrap:
trap met houten leuning.

Houten trappen aan boord van schepen zijn meestal losse objecten.
Genoemd in: Inventarislijsten van goederen op IJsbrekers I en II, 1893 - 1921, Stadsarchief Amsterdam.

~relingpijp:
zie relingbuis.





~relingtussenstang:
van relingstang gefabriceerde onderreling.





~relingscepter, railingscepter:
een scepter die de reling rond het schip of op een opbouw ondersteund. Meestal kortweg: scepter genoemd.





~relingstang:
massief rond staal dat gebruikt wordt voor relingen, beugels, handvaten, en dergelijke.





~relling:
oude schrijfwijze voor reling.





~rem:
1> lekenterm voor vang.

2> verkorting van remtrommel.





~remaak:
niet voldoende bekend. Schuit van rond 1800 met een lengte van waarschijnlijk niet meer dan een meter of tien. Remaken werden onder meer door de Samoreuzen, die op Duitsland voeren, als lichter of boeglegger vanuit Amsterdam meegevoerd.

Het zou hierbij kunnen handelen om de ankeraken van de grote houtvlotten, die met vlotten stroomafwaarts kwamen en zo weer stroomopwaarts gelangden.

~remband, vang:
stalen band, die rond de remschijf ligt. Onderdeel van de vang.





~remming, remmingwerk, remmingswerk:
zware, lange, in het water geplaatste, constructie voor sluizen, bruggen e.d., waaraan schepen ligplaats kunnen nemen. [Afbeelding] Vergelijk: geleidewerk, remstoel. Verwante termen: meerpaal, gording, remstoel, wrijfpaal.

De remming was oorspronkelijk bedoeld om schippers de mogelijkheid te bieden om met hun sleep- of zeilschip tijdig voor het kunstwerk te kunnen stoppen. Met de komst van de motorschepen werd het kunnen afstoppen van schepen van ondergeschikt belang, bovendien werden, door de toenemende omvang van de schepen de meeste remmingen te kort om nog langer daarin te kunnen voorzien. Veel remmingen hebben daardoor nu nog alleen een functie als geleidewerk en tijdelijke ligplaats. In verband met dat laatste zijn, alweer in verband met de toegenomen lengte van de schepen, in het verlengde van de remming enkele losstaande meerpalen (meerstoelen, dukdalven) geplaatst.

~remming:
dubbelgebreide maas langs de opening van de keel van een (aal)fuik. Overige termen inzake het vistuig >.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~remmingpaal:
stevige vertikale paal van de remming, vaak tevens bedoeld als meerpaal.





~remmingswerk:
zie remming.

Over het algemeen wordt het woord geschreven zonder 'S' tussen remming en werk.

~remmingwerk: zie remming.





~remschijf:
van smalle opstaande randen voorziene, dikke metalen schijf, waar omheen een remband gemonteerd is. Onderdeel van een vang.





~remstoel:
zeer kort remmingwerk een eindje voor schutsluis of brug.





~remtrommel, adhesietrommel, keerrol, rem:
onderdeel strangenlier. Trommel waarom de strang een aantal slagen maakt, voordat de strang op de strangentrommel gewikkeld wordt. De adhesietrommel heeft tot doel, de krachten die op de strang staan op te vangen, opdat de hoofdas van de lier niet te zwaar belast zal worden. Bij compact gebouwde strangenlieren fungeert deze trommel tevens als keerrol. De adhesietrommel vervangt de strangenklem.

~Rennes, D.W. van:
bekende Nederlandse fabrikant van benzine, petroleum, gloeikop en dieselmotoren. Begonnen als fabrikant van onder meer naaimachines begon men in 1890, in huize Drakenburg te Utrecht, als N.V. Machinefabriek 'Drakenburg' met de productie van motoren. Na een faillisement in 1933 verhuisde het bedrijf naar Leiden, waar het in 1938 aan de Sumatrastraat 55 zijn intrek nam. De productie van motoren werd in 1979 definitief gestopt en in 2006 sloot het bedrijf definitief de deuren. [Afbeeldingen.]

De eerste scheepsmotoren van van Rennes werkten niet met een keerkoppeling. De motor was via een brede drijfriem met (een beweeglijk gedeelte van) de schroefas verbonden. Met behulp van een schroefspindel kon deze as op en neer bewogen worden. In de onderste stand stond de drijfriem strak en voer het schip vooruit. In de middelste stand hing de drijfriem slap en stond de schroef stil. In de bovenste stand raakte de poelie op de schroefas, die van de motor, waardoor er achteruit gevaren kon worden. Of er op de poelies ook een voorziening aangebracht was om de grip tussen de twee poelies te verbeteren is mij nog niet bekend.

~reparatiedok, scheepsreparatiedok:
1> eigenlijk een gegraven dok voor zeeschepen.

2> soms gebruikte term voor een drijvend dok of schepenlift van een werf.





~reparatiegat:
opening die ontstaat wanneer men, voorafgaande aan een reparatie, slecht materiaal verwijderd.





~reparatiehaven, scheepsreparatiehaven:
haven van een bedrijf, dat reparaties aan schepen verricht.





~reparatiehelling, scheepsreparatiehelling, reparatiewerf:
(scheeps)helling waarmee schepen, voor reparatie, uit het water gehaald kunnen worden.





~reparatienummer:
een laag  beursnummer, dat men verkregen heeft doordat men, van wege reparaties (hellingen), een tijd niet heeft kunnen varen. Zie ook vakantienummer.

~reparatieponton:
ponton dat gebruikt kan worden bij het verrichten van reparaties.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~reparatieschip:
schip dat gebruikt kan worden bij het verrichten van reparaties.

Term uit een gemeentebesluit van de Gemeente Arnhem d.d. 17 juli 2012.

~reparatievaartuig:
werkscheepje dat gebruikt kan worden bij het verrichten van reparaties.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~reparatiewerf, scheepsreparatiewerf:
scheepswerf, waar men alleen schepen repareert en geen nieuwe schepen bouwt.





~repen:
1> een reep aan het visnet zetten.

2> met het reepnet vissen.





~repenaal:
aal/paling gevangen met het aalhoelwant/de repen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~repenbak:
ondiepe houten bak waarin het reeds geaasde hoekwant gelegd wordt. Ook aalbak, reepbak, beugbak en wantbak. Zie ook aasbak en kordeelbak. Overige termen inzake het vistuig L> .

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reper:
persoon die met een staand haring- of ansjovisnet vist.





~reserveanker:
het tweede anker.

Er is meestal niet een echt reserveanker aan boord. Het anker dat men niet gebruikt en dat naast het gebruikte anker gezet kan worden, kan men als reserveanker beschouwen.

~reservemotor:
motor die niet opgesteld is en die gelijk is aan de in gebruik zijnde hoofdmotor.

De aanpassingen die nodig zijn om een andere motor in een schip te bouwen zijn vaak zo kostbaar dat schippers wanneer zij de kans krijgen een goede (gebruikte) motor, gelijk aan hun huidige hoofdmotor, te kopen, zij die kans met beide handen aangrijpen. Deze motor zien zij dan, als die motor weinig draaiuren heeft als reserve motor. Heeft die motor een respectabel aantal draaiuren dan is hij 'voor de onderdelen'.

~reserveploeg:
een complete bemanning, die ter aflossing van de bestaande bemanning, aan boord komt.

Reserveploegen kwamen natuurlijk alleen voor bij rederijschepen. Zij kwamen aan boord, wanneer de toegelaten of overeengekomen maximale werktijden van de vaste bemanning, meestal door onvoorziene omstandigheden, overschreden werden. Bij het varen in ploegendienst spreekt men over 'wisselbemanning'.

~reserveschroef:
schroef/schroeven die ter vervanging van de in gebruik zijnde schroef/schroeven kan/kunnen dienen.

Alhoewel schepen niet langs de kant van het vaarwater even een schroef kunnen verwisselen, voeren de meeste schepen toch hun reserveschroef/schroeven mee. De meeste schroeven zijn namelijk nauwkeurig maatwerk en zullen dus, bij onherstelbare beschadiging of verlies, opnieuw gemaakt moeten worden. De investering die men in een reserveschroef moet doen, weegt in de beroepsvaart daarom meestal ruimschoots op tegen de inkomstenderving die men heeft wanneer men op de fabricage van een nieuwe schroef moet wachten.

~reservesluis:
buiten normaal gebruik gestelde sluis die men bedrijfsklaar houdt om in geval van nood te kunnen gebruiken.





~restaurantark:
drijvende inrichting waar een restaurant gevestigd is.

De term wordt onder meer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

~restaurantboot:
variant op het pannekoekschip, maar meestal echter met een wat meer gevarieerdere menukaart.

Geen Maritieme bronnen gevonden. Wel genoemd in ANWB Extra Dordogne door N en A Miller. 2007

~restaurantschip:
variant op het pannekoekschip, maar meestal echter met een wat meer gevarieerdere menukaart.

Mededelingen van de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis, 1999

~restgas:
van de lading afkomstig gas, dat in een ladingtank achterblijft.





~retourgas:
gas, dat tijdens het laden van een tankschip uit de ladingtanks ontwijkt.





~retourlading:
vooraf vaststaande reis met lading, die het schip weer in de 'buurt' (dat moet soms erg ruim genomen worden) van het uitgangspunt brengt. Zie verder bij retourvracht.




~retourleiding:
leiding waardoor gassen en meegevoerde vloeistoffen uit ladingtanks afgevoerd worden.





~retourreis, vooraf vaststaande reis met lading, die het schip weer in de 'buurt' (dat moet soms erg ruim genomen worden) van het uitgangspunt brengt. Zie verder bij retourvracht.





~retourvracht, retourlading:
lading, die men op de terugreis, zal gaan vervoeren.

Dus tijdens de heenreis weet men al wat de reis, die het schip weer 'in de buurt' van het uitgangspunt brengt, zal zijn. Dit terug moet men dus niet al te letterlijk nemen.
Het was vooral in de tijd van de evenredige vrachtverdeling dat men er weinig zicht op had wat de volgende reis zou brengen. Na de afschaffing van de EV houden schippers er zoveel mogelijk rekening mee of er in de buurt van hun losplaats ook een passende retourlading te vinden is.

~reum:
Urks(?) voor visbun.





~reven:
het zeiloppervlak verkleinen door een gedeelte van het zeil op te rollen of samen te vouwen, en vast te binden. Ook zeil minderen of een rif steken.

DICHT GEREEFD, GAAR GEREEFD

: met alle zeilen volledig gereefd.
Gerelateerde termen: huiken, geien, afnokken, katten, halzen.





~revolverklinken:
klinken met behulp van een pneumatische klinkhamer; een luchtklinker. Ook de persoon die het apparaat hanteert noemt men een luchtklinker.

De term wordt in bepaalde dagbladen tussen 1918 en 1932 gevonden.

.





~revolverklinker:
iemand die klinkt met behulp van een pneumatische klinkhamer; een luchtklinker.

De term wordt in bepaalde dagbladen tussen 1918 en 1932 gevonden.

.





~Rhijnschip:
vermoedelijk een beurtscheepje; misschien een rijnbok of mogelijk een pakschuit. Zie verder bij Rijnschuit.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~Rhynschuyt:
houten beurtvaartuig uit de Provincie Utrecht. Zie verder bij Rijnschuit.





~Rhynschuytengild:
zie Rijnschuitengilde.





~Rhynschuytenschipper:
zie Rijnschuitenschipper.





~Rhynschuytenveer:
zie Vaartse veer.





~rib, ribbe:
1> in bepaalde zinsverbanden synoniem voor spant.

DE RIBBEN KUNNEN TELLEN

: wil zeggen dat de scheepshuid, tussen de spanten dusdanig ingedrukt is, dat de afdrukken van de spanten duidelijk te zien zijn. [Afbeeldingnr.11]

2> ribbetje: voetlijstje dat dient om zich op het dek schrap te kunnen zetten. Onder andere van toepassing op de galg (vlot). Zie ook stuurplank.

3> zie ribbe.





~ribbe:
1> zie legakker

2> zie bij rib.

3> plaatselijke term voor een steunbalkje onder losse vloerdelen/laningen.





~ribbetje:
voetlijstje dat dient om zich op het dek schrap te kunnen zetten. Onder andere van toepassing op de galg (vlot) en de stuurplank.





~richten:
recht overeind zetten.





~richter:
in sommige streken gebruikt woord voor een loopplank waarlangs het schip geladen of gelost wordt.





~richtbaak: richtbaken.




~richtbaken, richtbaak:
losstaand of losliggend baken, bijv. een verkenningsboei of rikbaak. [Gerelateerde termen >]

Het is dus een enkel punt om zich naar te kunnen richten.

~richtpunt:
punt dat men kiest om zijn koers op te richten.





~Ridderinkhof:
Nederlandse machinefabriek in Hasselt Ov. Onder andere bekend van diverse soorten lieren en stuurwerken.





~riedelnaald:
speciaal gevormd houten plankje dat als hulpstuk bij het nettenbreiën gebruikt wordt. Zie verder bij boet- of tongnaald. Overige termen inzake het vistuig >.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~riem:
een wrikriem, een roerriem, een roeispaan of een roeiriem.

Vroeger was de term riem, naar het schijnt, gebruikelijker dan de term spaan. Later ontstaat er een tendens om riemen met een rechthoekige schacht spanen te gaan noemen. Of dit een algemene gewoonte is, is me niet bekend.

~riembeslag:
metalen delen aan roeispaan of roeiriem.





~riemblad, roeiblad, blad:
het brede, in het waterstekende, deel van een roeiriem.

~riemdol, dol:
1> zie roeidol(1)

2> roeidol(2) met rechthoekige vork en daardoor geschikt voor een roeiriem.

~riemslag:
het, tijdens het roeien, eenmaal, heen en weer bewegen van de roeispaan of roeiriem. Ook roeislag genoemd.





~riemtal:
1> het aantal paar riemen per boot.

2> zie: koggeschuld.





~rien:
zie rijn.





~riet:
1> overgewas.
2> zie reit.





~Rietaak:
1> soort van IJsselaak, die voor het rietsnijden en het transport van riet gebruikt werd. Over het algemeen kleiner (8,5 tot ca. 15 m) dan de IJsselaak en met een naar verhouding vrij forse breedte. Mogelijk ook Hooiaak genoemd.

2> in Zuid-Holland, Zeeland en langs de grote rivieren gebruikte algemene benaming voor die aken, die voor het snijden en vervoeren van op de gorzen en grienden groeiend riet gebruikt werden, zoals bijvoorbeeld de Biesbosch aak, Werkendamse rietaak, Wilnisser aak, enz.





~rietaas:
in het water levende larve van de kokerjuffer, die zich, naar het schijnt graag te goed deed aan visnetten. Ook dopworm, houtworm, rietworm, sprokkelaas, sprok, sprot en miente genoemd.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rietpark:
door middel van rietschermen en stokken samengestelde visweer.





~rietsnijden:
het oogsten van riet en vaak ook andere langs het water groeiende gewassen.





~rietsnijder:
1> soortnaam van diverse vaartuigen, die gebruikt worden om, in water en langs de oever groeiend, riet (of andere gewassen) af te snijden. [Afbeelding+tekst] Zie ook maaiboot.
2> persoon, die riet snijdt.





~rietsnit:
soort sikkel die gebruikt werd om riet te snijden.





~rietworm:
in het water levende larve van de kokerjuffer, die zich, naar het schijnt graag te goed deed aan visnetten. Ook dopworm, houtworm, rietaas, sprokkelaas, sprok, sprot en miente genoemd. Ter bestrijding van deze larve werden de netten na het tanen met taancarboleum behandeld. Men noemde dit carboleumen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rif, rift:
deel van het zeil, dat samengebonden kan worden, om het zeiloppervlak te verkleinen. Reef en rift zijn verouderde vormen. Vergelijk: bindrif.

EEN RIF STEKEN

: reven.

EEN RIF ERUIT TREKKEN

: een rif verwijderen.





~rifband, reefband:
1> ter versterking, op het zeil genaaide strook zeildoek, waarin de zeilkousen voor de reeflijn of de rifseizings aangebracht zijn.
2> (in de watersport) soms: banden, die aan het zeil genaaid zijn, waarmee men de rif kan samenbinden.





~rifbindsel, reefbindsel:
bindsel waarmee de schoothoorn of hals aan de leuver die dan deze functie krijgt, gebonden wordt. Het bindsel verkort in feite het lijk aan die zijde waar het aangebracht wordt.





~riffok:
een gereefde fok, mogelijk ook reeffok genoemd.
Vissersterm, zie ook rifzeil.





~rifgat:
ongebruikelijke naam voor reefgat.





~rifijzer:
ongebruikelijke naam voor reefijzer.





~rifknuttel:
ongebruikelijke naam voor reefknuttel = rifseizing.





~rifkous:
ongebruikelijke naam voor reefkous.





~rifleuver:
verouderde term voor reefleuver.





~riflijn:
ongebruikelijke naam voor reeflijn.

~rifseizing, seizing, reefseizing, reefknuttel, rifknuttel, reeftouw, reefend:
kort touw aan of door een zeil waarmee men een rif samen bindt.

~rift:
andere schrifwijze van rif.





~rifzeil:
een gereefd grootzeil. Mogelijk ook reefzeil genoemd.

Net als bij riffok is de term mogelijk alleen onder Zuiderzeevissers in gebruik geweest.

~rijblok:
een blok bestaande uit een schijf met daarboven één of meer rollen. Rustend op deze rollen kan het blok langs een gespannen draad, de rijdraad, heen en weer getrokken worden, terwijl de lastdraad over de schijf ligt. [Afbeelding] onder meer toegepast bij zelflossers.

~rijbrug:
willekeurige constructie, waarmee een voertuig aan boord gereden kan worden. [Gerelateerde termen >]





~rijd:
zie bij reit.





~rijdek:
1> zie wagendek.
2> constructie over of tussen, vaartuigen waarover voertuigen kunnen rijden. Onderandere toegepast bij vlot- en schipbruggen.





~rijden:
van schepen bij ruw weer: heftig bewegen. Ook heien genoemd.

ACHTER HET ANKER LIGGEN RIJDEN

: achter een krabbend anker liggen.





~rijdend pontveer:
zie veerwagen.





~rijdraad:
staaldraad tussen de nok van de laadboom en een punt bij het tegenoverliggende boord, waarover het rijblok heen en weer loopt. Voornamelijk van toepassing bij zelflossers. [T>]





~rijer:
zie bij buiketouw.





~rijerlap, rijgerlap:
versteviging op het zeil, een lap, op de plaats waar de leuver van het buiketouw aangebracht is.





~rijfvaam, onderste, dubbel gebreide rand van een geel. Dus het deel van het werpnet dat over de bodem schuift wanneer het net dicht getrokken wordt. Diverse termen inzake het vistuig L> .

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rijger:
zie bij buiketouw.





~rijgerlap:
zie bij rijerlap.





~rijglijn, marllijn(2):
lijn, die afwissellend door een oog (meestal in een zeil) en rond een voorwerp, of een oog aan een scheepsdeel, gaat.





~rijgoot:
houten gootvormige constructie die gebruikt werd/wordt om auto's aan boord te rijden.
[Gerelateerde termen >].




~rijgteen:
elk der tenen waarmee het voorste deel van het lijf van een korf, bijvoorbeeld een prikkorf, gevlochten is.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rij-in rij-uit duwponton:
beter bekend als een ro-ro ponton.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten. Daarbuiten lijkt de term niet gebruikt en ook in de liggers blijft het bij een enkele maal.

~rijker:
naar wordt aangenomen foutieve schrijfwijze van (turf)ijker.





~rijklep:
zie pontklep.





~rijksbetonningsvaartuig:
betonningsvaartuig in beheer bij het rijk.





~rijksbeurs:
zie bij Rijksschippersbeurs.





~rijksblusvaartuig:
door de landelijke, i.p.v. door de plaatselijke, overheid in de vaart gehouden blusvaartuig. [Afbeelding]





~Rijksinstituut voor Visserijonderzoek, RIVO:
overheidsinstelling die onderzoek naar waterkwaliteit, visstand en vistechnieken verrichtte.
Sinds 2006 opgegaan in IMARES (Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies).





~Rijkskolentipbedrijf:
rond 1929 opgerichte onderneming die de bouw en exploitatie van een kolentip verzorgde.

Deze onder Rijkswaterstaat resorterende onderneming nam in 1929 de kolentip te Maasbracht in bedrijf. Later werden de activiteiten verplaatst naar Born. De kolentip te Maasbracht werd in 1935 gesloten. Tot wanneer de kolentippen te Born precies in bedrijf gebleven zijn, is me niet precies bekend.

~Rijkspolitie te water:
zie bij waterpolitie.

~Rijkspolitievaartuig:
scheepje van de Rijkspolitie.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~rijkspont:
a> door de landelijke overheid geëxploiteerde veerdienst of een der vaartuigen daarvan.
b> naam voorzien van een volgnummer die diverse bij a genoemde vaartuigen droegen. Dit was onder meer op het Noordzeekanaal het geval.




~rijksrederij:
De Rijksrederij beheert en onderhoudt de specialistische schepen die beschikbaar worden gesteld aan de Douane, de Kustwacht, het ministerie van LNV en Rijkswaterstaat. De vloot bestaat uit ongeveer 135 schepen voor gebruik op de Noordzee of op binnenwateren.
De Rijksrederij is een zelfstandig opererend onderdeel binnen de directie Maritieme Diensten van dienst Noordzee van Rijkswaterstaat. De officiële oprichting van de Rijksrederij vond plaats op 18 mei 2009.
Bron: Rijkswaterstaat.





~rijksschippersbeurs:
door het rijk erkende en gecontroleerde schippersbeurs. De term Rijks(schippers)beurs ontstond al rond 1903. Het zou echter tot oktober 1917 duren voor de overheid de beurzen volledig aan haar gezag onderwierp. Lang hebben ze niet bestaan; ze werden in 1919 opgeheven.
Met de invoering van de Evenredige vrachtverdeling in 1933 keerde de door de staat gecontroleerde schippersbeurs echter terug.

Bron o.a.: Hendrik A. Hachmer, Voor en tegen de wind, Als het tij verloopt...., J. Verrips.

.






~rijkssluis:
sluis die in het beheer is bij het rijk.





~rijkssluismeester:
sluismeester op rijkssluis.





~rijksvaartuigendienst, vaartuigendienst:
(voormalig?) onderdeel van de Koninklijke Landmacht dat de diverse vaartuigen van dit legeronderdeel in beheer had.

Niet te verwarren met de Rijksrederij!

~rijksverzegeling:
door de overheid goedgekeurde vorm van verzegeling van de luikenkap.





~Rijksvolgboot, RVB:
term die, onder meer in de jaren zeventig bij de Rijkspolitie te water, gebruikt werd om de kleinere patrouillevaartuigen aan te duiden.





~Rijkswater:
water in beheer bij het Rijk.





~Rijkswaterstaat:
overheidsdienst belast met het toezicht op Rijkswater en de bediening van de daarin gelegen kunstwerken.

~Rijkswaterstaatvaartuig:
vaartuig in gebruik bij Rijkswaterstaat.
Zie ook waterstaatsvaartuig.

~Rijn :
1> rivier. Voor de binnenvaart één der belangrijkste wateren van West Europa en één der drukst bevaren vaarwegen ter wereld. Thans doorgaand bevaarvaar vanaf Rheinfelden (D) tot de Noordzee.
Gerelateerde termen: Hoogrijn, Bovenrijn (D), Middenrijn, Nederrijn/Benedenrijn, Boven-Rijn (Nl), Oude Rijn (gld), Bijlandsch kanaal, Pannerdens kanaal, Nederrijn (Nl), Kromme Rijn, Oude Rijn (U, ZH), Lek, Waal, Merwede, Rijnkilometertelling.

Niet alle samenstellingen met Rijn, zijn opgenomen.

[E> Kaart van de benedenlopen der Rijn, Waal en Maas anno 1749.]

RECHTE RIJN

: zie Vaartse Rijn.

2> naam een deel van de Oude Rijn.

3> rien: stromende waterloop.

~Rijnaak:
1a> mogelijke verzamelnaam voor alle grote aakachtige houten schepen, met de daarvan afgeleide types, die de Rijn bevoeren, zoals de Dorstense aak, de Samoreus, de Keulse aak en de Keen.

1b> mogelijk een inmiddels verdwenen scheepstype behorend, tot de Hollandse aken. Het moet een vrij fors, houten, niet al te diep stekend, vrachtschip geweest zijn. Het is me echter nog niet bekend welk scheepstype nu de ECHTE Rijnaak is.

In het Rheinmuseum in Emmerich bevindt zich een scheepsmodel dat als Rijnaak getypeerd wordt. Alhoewel het model niet in verhouding is en het echte voorkomen moeilijk te bepalen is, heeft het model een aantal eigenschappen die het uniek, dus tot een apart scheepstype, maken.
Het model werd door een schipper gebouwd naar een bestaand voorbeeld dat eigendom was van een Nederlandse schipper uit Bergambacht. Het schip heeft de kenmerken van een Dorstense aak MAAR ......
Het schip is gladboordig en heeft een dikke en brede gang, die als berghout kan fungeren. Het schip is voorzien van tamelijk fors opboeisel over de gehele lengte. Het schip heeft een vrij smalle heve, zo smal dat het schip ook echte boegen heeft. Ondanks het feit dat het schip een heve heeft, heeft het ook een heuse voorsteven. Verder lijkt het vlak me smaller, dus de kimmen ronder dan die van de Dorstense aken. Het is getuigd als anderhalf-master. Het schip is voorzien van een paviljoen, maar het heeft tevens een roef. Zou dit dan de echte Rijnaak zijn?

2> in sommige binnenvaartkringen gebruikt synoniem voor een groot sleepschip; bijv. een sleepkast.

In deze zin wordt de term, gedurende een bepaalde periode, ook in de liggers van de meetdiensten gebruikt. Deze periode loopt van circa 1885 tot 1927. Men spreekt daarbij dan ook wel van Rijnaakschip. Gedeeltelijk in die zelfde periode hanteert men in de liggers echter de zelfde termen voor de bij 3 vermelde vaartuigen.

3> vooral tussen circa 1845 en 1927 in de liggers van de meetdiensten gebruikte term voor een variatie aan houten en stalen vaartuigen.
Onder de vaartuigen rond en boven de twintig meter en tot de dertig meter treft men echte aken(lastaken), zoals de Hasselteraak en de Hagenaar, maar ook andere scheepstypes zoals bijvoorbeeld de Klipper. Boven die maat is het vooralsnog onduidelijk om wat voor een type schip het gaat.
De schepen beneden de twintig meter komen meestal van Hollandse en Utrechtse werven. Het lijkt om dezelfde groep te gaan als die men Rijnscheepje of Rijnschuit wenst te noemen. Vermoedelijk gaat het bij deze groep echter alleen om de types met met rechte stevens en plat vlak zoals de Zuid-Hollandse Bok en natuurlijk de door Konijnenberg genoemde krommerijnaak en niet om de Zuid-Hollandse tjalkjes.

4> door leken gebruikte term voor wat meestal een grote kast of modern motorvrachtschip is.

5> onhandig gekozen aanduiding voor het Romeinse vaartuig dat ook bekend staat als Zwammerdamse aak.





~Rijnafvoer, rivierafvoer:
de hoeveelheid water, in kubieke meters per seconde, die bij Lobith langsstroomt.

De gemiddelde afvoer ligt rond 2200m³/sec. Een lage afvoer rond de 1600 met als dieptepunt 900m³/sec. Een hoge afvoer licht rond de 3000 met als hoogtepunt 12000m³/sec.

~Rijnattest:
certificaat, benodigd voor de rijnvaart, omtrent de technische staat van een vaartuig. Zie ook: Reglement onderzoek schepen op de rijn.

~Rijnbok, Rijnbokschip:
1> scheepstype. Zo te zien gelijk aan wat G.J. Schutten een Zuid-Hollandse bok noemt. In de liggers van de meetdiensten spreekt men behalve van Rijnbok, ook van een overdekte Rijnbok en Rijnbokschip.
Zie ook bij bokschip.

2> mogelijk 'verkeerde' verkorting van de term Rijnlandse bok.

3> scheepstype: zie bij Veense praam.

~Rijnboot:
stoomboot voor een regelmatige vaart op de Rijn.

Genoemd in: Staatsblad 3, 1842.

~Rijnbrug:
brug over de rivier de Rijn. Dit kan elk type brug zijn; ook een scheepjesbrug.





~Rijncruiser:
passagiersschip voor meerdaagse tochten. Zie rijnpassagiersschip of riviercruiser.





~Rijndijkse mestschouw:
bepaalde boerenschouw. Verder geen gegevens bekend. Verwant hier aan was de Poelboot.





~Rijndok:
eigenlijk afsluitbare haven voor rijnschepen. Meestal gelijk gesteld met Rijn-entrepôt.





~Rijn- en binnenvaartschool:
opleidingsinstituut voor personeel in de binnenvaart.





~Rijn- en IJsselstoomvaartmaatschappij:
in 1837 opgerichte maatschappij die tot doel had een stoombootdienst tussen Amsterdam en enkele Rijnsteden te onderhoudem. In september 1838 was er echter nog geen doorgaande dienst, maar voer er een dienst op de lijn Amsterdam-Kampen en eens in de veertien dagen een dienst op de lijn Kampen-Keulen.

Bron: Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Koninklijk Instituut voor Ingenieur 1847-1897. Algemeen Handelsblad 8-9-1938.

~Rijn-entrepôt:
in verband met douane activiteiten, afsluitbare haven, entrepôtdok, voor rijnschepen of beter gezegd binnenvaartschepen in het algemeen. Ook wel Rijndok en Rijnhaven genoemd.

Bron: Stadsplattegronden Amsterdam 1828 - 1838 uit de Collectie Atlas Kok.

~rijnfottielje:
verzameling van defensievaartuigen voor de ruime binnenwateren.





~Rijnhaven:
1> haven die min of meer direct uitmondt op de Rijn.

2> oorspronkelijk de binnenvaarthaven waarin goederen onder toezicht van ambtenaren geladen, gelost en verhandeld worden. Synoniem voor Rijnentrepôt(dok) en Rijndok.





~Rijnhavenplaats:
plaats met een Rijnhaven.





~Rijnherna:
zie bij Herna.





~Rijn-Hernekanaalschip:
maatschip voor de vaart op het Rijn-Hernekanaal.
Zie verder bij Rijn-Herneschip.

~Rijn-Herneschip, Rijn-Hernekanaalschip, R.H.K.:
vrachtschip met de maximale afmetingen, die voor het Rheinhernekanaal gelden. Lengte 80 meter (tegenwoordig 85 m), breedte 9,5 m, diepte ca. 2,5m, kruiphoogte liefst minder dan 4,4m en een laadvermogen van ca. 1350 ton (tegenwoordig 1600 ton). Vroeger meestal van een type zoals de Kast. Soms ook aangeduid als Johann Welker type.

De term Rijn-Hernekanaalschip wordt onder meer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

~Rijnijk:
ijkmerk dat men volgens de Acte van Mainz diende te voeren.

Dit ijkmerk week niet af van het Nederlandse ijkmerk. De Acte van Mainz verplichtte echter het voeren van ijken, iets wat in die tijd 1831 nog niet echt regel was.

~Rijnkaan:
éénmaal in de liggers van de meetdienst gebruikte term voor een schip dat in een latere meetbrief zeilklipper genoemd wordt. Extra informatie zie bij Kaan.





~Rijnkade:
kade die aan de Rijn grenst.





~Rijnkast:
1> groot sleepschip, dat in de Rijnvaart gebruikt wordt.

2> Rijnherneschip.

3> willekeurige Kast, van enigszins aanzienlijke afmetingen, die voor de rijnvaart gebruikt wordt.





~Rijnkastschipper:
schipper op een Rijnkast, motorkast of sleepkast om het even.

Ondermeer genoemd in: De Spits, door Waander Devillé. (online masterscriptie)

~Rijnketelschip:
voorloper van de hedendaagse tanker. Een ketelschip bestemd voor de rijnvaart.





~Rijnkilometer:
een beetje ongelukkig gekozen term voor de waarde vermeld op een kilometerraaibord langs de Rijn.




~Rijnkilometertelling:
de nummering van de kilometerraaiborden langs de Rijn, Waal en IJssel. Deze nummering begint hedentendage op de Rijnbrug te Konstanz (aan de Bodenzee) bij de Berghaven te Hoek van Holland wordt raai 1031 bereikt. (De telling loopt anno 2014 door tot 1032,8). De IJssel eindigt bij 1005 en een beetje. Deze doorgaande nummering bestaat sinds 1939. Daarvoor hadden verschillende delen van de rivieren hun eigen nummering en begon deze voor Nederland bij onze grens.

Door aanpassing van de nieuwe telling en de oude telling en het verleggen van de stroombeddingen zijn de afstanden tussen de kilometerraaiborden niet overal exact 1000m. Men komt daardoor de zogenaamde korte kilometers en naar men zegt ook lange kilometers, tegen. Korte kilometers vindt men (onder meer?) bij kmr.436 en 529. Kortere en langere afstanden tussen de borden ontstaan ook doordat men de lengte langs de stroomas van de rivier en niet langs de oever meet. Met de invoering van de huidige telling werd de reeds bestaande telling met 858 verhoogd, al zijn, vergeleken met eerdere tellingen ook verschillen van ca. 852 km te constateren.

~Rijnlandse bok:
houten vaartuig. Naar men zegt de voorloper van de Westlander. Mogelijk verwant aan de Rijnbok. Verder geen gegevens bekend.
In de liggers van de meetdiensten wordt ook gesproken van het Westlandse bokschip.

~rijnlichter:
zie bij lichter.

~Rijnlijst:
lijst met aangemelde schepen, dus een beurslijst/beursrol, maar dan voor de Rijnvaart.

Bron Weekblad Schuttevaeer 17-11-1934. via Delpher. Op de Rijn gold echter een vrije vaart dus liggen de zaken anders dan bij de binnenlandse vaart.

~Rijnloods:
loods op de rivier de Rijn.

~rijnmotorschip:
éénmalige Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten gebruikt voor meetbrief Ah593N.





~rijnmotorsleepboot:
motorsleepboot bestemd voor de vaart op de Rijn.
éénmalige Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten gebruikt voor meetbrief Ah593N.





~Rijnnummer:
erg onbekende term voor het europanummer.





~Rijnoeverstaat, oeverstaat:
thans topografisch: Duitsland, Frankrijk, Zwitserland of Nederland.

Voor de Rijnoeverstaten anno 1815 zie acte van Mainz.

~Rijnpatent, Rijnschipperspatent, Rijnvaartacte:
diploma waarover men, voor de Rijnvaart, dient te beschikken. [Afbeelding]

Oorspronkelijk (1831) was er slechts één diploma/bekwaamheidsbewijs, maar met het toenemen van de scheepvaart ontstonden er meerdere. Zo kom men bijvoorbeeld een patent hebben voor slechts een deel van de Rijn. Ook zijn er patenten voor andere vormen van scheepvaart dan het beroepsgoederenvervoer te water.

Onder meer te vinden in De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart H. Nijgh 1869

Gerelateerde termen: overheidsacte, scheepspatent, waalpatent.





~Rijnpassagiersschip, Rijncruiser, motorcruiseschip, motorpassagiersschip:
passagierschip, ingericht voor meerdaagse tochten, met als belangrijkste vaargebied de Rijn en haar armen. [Afbeelding] Verwante termen: rondvaartboot, dagpassagiersschip, reisboot.





~Rijnpeil:
1> de waterstand op de Rijn. Meestal rivierpeil te ...... genoemd.

O.a. genoemd in: De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart van 1869.

2> de waterstand op de Vaartse Rijn. Het onderscheidde zich in een zomerpeil van +47cm AP en een winterpeil van +60 AP.

O.a. genoemd in: Verslag aan den Koning over de openbare werken, Door Netherlands Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.1850-1853 en Statistieke aanteekeningen behorende bij het Tijdschrift voor oudheden enz. van het bisdom, de provincie en de stad Utrecht 1850.

~Rijnpeilschaal:
peilschaal die de waterstand op de Rijn aangeeft.

O.a. genoemd in: De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart van 1869. (volume 1 blz 46)

~Rijnpont:
onbekend type vrachtschip van rond 1800. Misschien verwant aan de Pont.





~Rijnreglement:
regelingen, besluiten, tractaten, die een direct voortvloeisel zijn van de Rijnvaartacten.





~Rijnreis:
in het algemeen: een reis over de Rijn.

De term wordt zowel gebruikt voor de reizen die men met vrachtschepen, als ook die welke men met passagiersschepen maakt.
In het geval van vrachtschepen bedoelt men er vaak een reis vanuit een Nederlandse plaats naar een bestemming langs de Duitse Rijn mee.

~Rijnsburgse baggervlet:
vijf meter lange Rijnsburgse vlet waarvan het 'ruim' door middel van dwarsscheepse schotten beperkt is gehouden.





~Rijnsburgse tuindersvlet:
soort van Rijnsburgse vlet met tuigage en boeisel.





~Rijnsburgse vlet:
bepaalde naar verhouding vrij diepe boerenschouwen. Het onderboord is verhoogd met een tweede smalle, overnaads aangebrachte, gang. Hierop kan nog een boeiseltje staan. Voorkomende maat 7,9 x 1,8m.

Bron: G.J. Schutten blz.329.

~Rijnschaal:
vermoedelijk een ijkschaal die volgens de Rijnreglementen tot stand gekomen is.

Genoemd in: Staatsblad 3, 1842.

~Rijnsche aak:
bij Mr Jhr. J. van Lennep genoemd scheepstype, waarover ik tot nu toe verder geen informatie heb kunnen vinden.





~Rijnscheepje:
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten, van rond 1900, waarmee men vermoedelijk een Zuid-Hollandse Tjalk aangeduid wordt. Het kan echter niet uitgesloten worden dat ook geheel afwijkende types zo genoemd worden, want de kleinste/eenvoudigste scheepjes konden open zijn. Het is een nogal plaatselijke term; Alphen, Oude Wetering, Woubrugge, Wilnis en dergelijke worden als bouwplaats opgegeven. Soms ook Rijnschip, Rijnschuit en mogelijk ook Rijnaak genoemd.





~Rijnscheepspatent, scheepspatent:
een scheepsattest, dus een bewijs dat het schip geschikt bevonden is, dat geldig is voor de Rijnvaart.
Vroeger Scheepspatent (voor de Rijn) genoemd. [Afbeelding]

Onder meer te vinden in De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart H. Nijgh 1869

~Rijnschepenregister:
register van schepen die volgens de Internationale Vereniging Het Rijnschepenregister voor de Rijnvaart goedgekeurd zijn. Deze schepen hebben dus een Rijnscheepspatent.





~Rijnschip:
1> in de twintigste eeuw: algemene aanduiding voor een groot binnenvaartschip.

RIJN EN KANAALSCHIP

: Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten waarmee men in de jaren twintig, dertig een redelijk groot sleepschip aanduidde.

RIJN- en DORTMUNDEMSKANAALSCHIP

: Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten waarmee men een Dortmunder bedoelt.

De term 'Rijnschip' wordt in de liggers van de meetdiensten vanaf 1870 tot 1899 UITSLUITEND voor kleine vaartuigjes tot circa 18 meter gebruikt; men gebruikt voor deze maat scheepjes echter ook de term Rijnscheepje en Rijnschuit. De gewoonte ze 'Rijnschip' te noemen blijft tot 1907 bestaan.
Vanaf 1899 noemt men echter ook de grote sleepschepen van 40 tot 80 meter 'Rijnschip'. Deze gewoonte blijft tot 1925 bestaan.

2> naam, die door sommigen aan 19de eeuwse en oudere scheepstypes, die de Rijn bevoeren gegeven wordt. Vergelijk Maasschip. Zie ook: Bovenlander.

Het was vooral een onderscheid toen men nog uitsluitend houten schepen bouwde.

3> in de tweede helft van de 19de eeuw gebruikte verzamelnaam voor de nieuwe modellen ijzeren rivierschepen, zoals de Stevenklipper, de Klipper, de Zeilkast, de Kraak en de Stevenaak.

Bij de overgang van houtbouw naar ijzerbouw ontwikkelden zich voor de vaart op de rivivieren een aantal 'prototypes' van de later bekende scheepstypes. Deze 'prototypes' hebben wel bepaalde kenmerken van de latere types, maar wijken op bepaalde punten, ook onderling, te sterk af. Ze worden over het algemeen aangeduid met de term 'Rijnschepen'. Minder gebruikelijke termen zijn stevenschip, en klipperkraak.
Of men in dit licht bezien bijv. de Waspikse klipper als scheepstype moet aanmerken, of dat dit ook onder de noemer 'Rijnschip' gebracht moet worden is niet echt duidelijk.

4> stalen sleepschip met een op de klipperkop gelijkend voorschip en het achterschip van een Kast. Soms ook Rijnsleepschip genoemd.

Dit type Rijnschip was ongeveer 54 tot 80 meter lang bij een breedte van circa 8,2 tot 10 meter. Het berghout ligt meestal op gangboordhoogte, een boeisel ontbreekt meestal. Ook op het voorschip ligt het dek, vergeleken met de Klipper hoog.

5> in beperkte kring: een houten stevenaak.

6> wat raadselachtige benaming in oude kronieken en tolregisters van rond 1500 voor een onbekend type of soort schip.

Rijnschepen scheen men in die tijd vooral in Noord-Hollandse steden te kunnen vinden. In het zuiden vond men deze schepen niet. E.W. Petrejus stelt nadrukkelijk dat term 'Rijnschip' weinig houvast biedt en dat zij niet uitsluitend voor de vaart op de Rijn (naar Duitsland) gebruikt werden. Voor veel schepen eindigde de Rijnvaart in vroeger tijd trouwens bij Wesel.
De "Informacie van 1514" vermeldt zelfs dat er 3 Rijnschepen op Vlieland thuishoorden en dat deze voor de vrachtvaart op Amsterdam gebruikt werden.
C. Boschma-Aarnoudse gaat er in 'Tot verbeteringe van de neeringe deser Stede,....' wel vanuit dat er schepen zoals de Keen en de Beitelaak mee bedoeld worden. In daar aangehaalde bronnen meldt men dat deze schepen zelfs voor de haringvangst gebruikt werden. Elders in genoemd werk worden als maten gegeven: 40 voet lengte, 8 voet holte en 14 voet wijdte. Voorwaar geen maten en verhoudingen van een rivierschip! Werven waar deze schepen gebouwd werden vond men onder meer te Haarlem, aldus Boschma-Aarnoudse.
Nicolaas Wilhelmus Posthumus schrijft in "De oosterse handel te Amsterdam" (1953) echter: "Ook van elders voeren rijnschepen op Amsterdam. Van de omvang dezer schepen weten wij niets af. Of de toenmalige in vorm op de moderne rijnschepen geleken hebben is op zijn minst twijfelachtig......"
Net als bij de Ever biedt ook de naam Rijnschip in oude geschriften dus waarschijnlijk weinig houvast welk een vaartuig men nu eigenlijk bedoelt.
Zie in dit verband ook Rijnschuit, Krommerijnder, Snebbeschuit.

7> voor sommigen elk groot stalen sleepschip.





~Rijnschipper:
een schipper, die voornamelijk de Rijn, Waal, enz. bevaart.





~Rijnschippersbond:
een schippersbond, waarvan alleen Rijnschippers en eventuele sympathisanten lid zijn.




~Rijnschippersbijeenkomst:
een schippersbijeenkomst, waarbij alleen Rijnschippers en eventuele sympathisanten tegenwoordig zijn.





~Rijnschipperspatent:
over het algemeen alleen rijnpatent genoemd.





~Rijnschippersvereniging:
een schippersvereniging, waarvan alleen Rijnschippers en eventuele sympathisanten lid zijn.




~Rijnschippersvergadering:
een schippersvergadering, van uitsluitend Rijnschippers.

~Rijnschuit:
1> Rhynschuyt: zeventiende eeuwse term voor de schuiten en schepen die de transporten over onder meer de Vaartse Rijn in het gewest Utrecht verzorgden. Vermoedelijk soms ook Rijnschip genoemd.

Het ging in die tijd (bijna) altijd om schepen die een vaste dienst onderhielden, dus om beurtschepen of om nauwkeuriger te zijn trekschuiten. Ze worden in één adem genoemd en mogelijk zelfs gelijk gesteld met de schietschuit. [Zie: Lyste van het vrachtloon der goederen, die gevoert worden met de voorsz Rhynschuyten, den 17 April MDCVLIV]

2> scheepstype. Mogelijk gelijk aan, maar waarschijnlijker alleen maar verwant aan de Snebbeschuit. Het is echter ook mogelijk dat men er een krommerijnaak mee bedoelt.

3> Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten tussen 1876 en 1882 voor schepen die men daarna meest Rijnscheepje of ook Rijnaak noemt. Mogelijk waren de Rijnschuiten echter vaker open vaartuigen, dan de Rijnscheepjes en moet men vooral aan scheepjes zoals de Zuid-Hollandse Bok en de krommerijnaak denken.





~Rijnschuitengilde, Rhynschuytengilde:
gilde waarin de schippers van de Rijnschuiten verenigd dienden te zijn.





~Rijnschuitenschipper, Rhynschuytenschipper:
schipper op een Rijnschuit.





~Rijnschuitenveer, Rhynschuytenveer:
zie Vaartse veer.





~Rijnsleepboot, Rijnsleper :
meestal vrij grote sleepboot met flink motorvermogen en geringe diepgang. Vaak geschikt om meerdere schepen tegelijk te slepen en daarom uitgerust met een strangenlier.
Gerelateerde termen: radersleepboot, stoomsleepboot, riviersleepboot en sattelschlepper.

~Rijnsleepkaan, Rijnschip:
groot sleepschip, meestal een sleepkast, voornamelijk gebruikt voor de vaart op de rivieren.

Weinig gebruikte, uit het Duits overgenomen, term.

Zie ook kahn.

~Rijnsleepschip:
vrij fors tot groot sleepschip. De latere modellen zijn vaak van het type kast.

Het eerste ijzeren Rijnsleepschip werd in 1841 gebouwd, deze was ongeveer 250 ton groot. Voor die tijd fors maar niet echt groot. Al spoedig zou hierin verandering komen en kwam men op tonnages van 1000 ton en meer. In 1926 werd het grootste Rijnsleepschip, de 'Grotius', afmetingen 130,6 x 14,3 x 3,13m en 4321 ton groot, gebouwd.
Sommigen reserveren de term Rijnsleepschip voor de grote sleepschepen die voorzien zijn van een klipperkop. Deze worden ook wel Rijnschip genoemd. In de liggers van de meetdiensten komt de term, naar verhouding weinig voor.

~Rijnsleepvaart:
de sleepvaart op de Rijn. In het bijzonder de vaart met de grote sleepboten, die meerdere grote sleepschepen sleepten. [T> Rijnsleepvaart]





~Rijnsleper:
zie Rijnsleepboot.





~Rijnstoomboot:
vermoedelijk een stoomgoederenboot, die (vanuit de belangrijke havenplaatsen) een geregelde dienst op plaatsen langs de Rijn onderhoudt.

Onder andere vermeld in: De Handel, P. Holst 1876.

~Rijntankschip:
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten voor een vijftal rond 1927 gebouwde sleeptankschepen. Er zijn echter nog geen bijzonderheden bekend.





~Rijntjalk:
Niet voldoende bekend; tot nu toe vier vermeldingen gevonden.
1 Een forse tjalk van 130 ton gebouwd bij Boot te Alphen aan de Rijn.
2 Museum der Deutschen Binnenschifffahrt, Duisburg-Ruhrort. Zie afbeelding (model niet in de juiste verhoudingen. Gemaakt naar 18de eeuws voorbeeld.).
3 Twee inschrijvingen in de liggers van de meetdiensten betreffende scheepjes van 40 en 50 ton uit Bodegraven en Wilnis. Vermoedelijk gaat het hier dus om Zuid-Hollandse tjalkjes, die men in de liggers soms ook Rijnscheepje noemt.

~rijntjalkschip:
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten voor wat wel een Rijntjalk genoemd wordt.

~Rijntol:
plaats langs de Rijn waar watertol geheven werd. In 1794 waren er tussen Speyer in Duitsland en Rotterdam 53 Rijntollen. In sommige plaatsen moest men voor meerdere tollen tegelijk betalen en soms bovendien ook nog een vergunning kopen.
Genoemd worden de plaatsen: Germersheim, Mannheim, Gernsheim, Oppenheim, Mainz, Bingen, Bacharach, Kaub, St. Goar, Boppard, Oberlahnstein, Koblenz, Andernach, Leutesdorf, Linz, Bonn, Köln, Zons, Düsseldorf, Kaiserswerth, Uerdingen, Ruhrort, Orsoy, Wesel, Rees, Emmerich, Lobith, Schenkenschanz, Nijmegen, Tiel, Bommel, Gorinchem en Dordrecht. Bij het tot stand komen van de 'acte van Mannheim' in 1831 werd afgesproken de toen bestaande tollen op te heffen. De Duitse tollen verdwenen rond 1866, de Nederlandse tollen volgden officieel na herziening van de acte in 1868.

~Rijntolambtenaar:
persoon belast met de uitvoering van de Rijntollen.

Genoemd in: Staatsblad 29, 1841.

~Rijntolbeambte:
persoon belast met de uitvoering van de Rijntollen.

Genoemd in: Staatsblad 29, 1841.

~Rijn-Twente......:
abusievelijke omdraaiing van Twente Rijn......; zie aldaar.





~Rijnvaarder:
schip of schipper die regelmatig de Rijn bevaart.

Tot ca. 1850 bestond het overgrote deel der Rijnvaarders uit beurtschippers. Na 1850 is er een flinke toename van de wildevaart. Veel van de schippers die dan hun geluk op de Rijn beproeven stammen niet uit een schippersgeslacht, maar komen van het boerenbedrijf. Mogelijk ontstaat mede daardoor een afwijkend schippersjargon.

~Rijnvaart:
de beroepsmatige vaart op de Rijn tot Bazel, Nederrijn, Lek en Waal, enz.
Gerelateerde termen: Acte van Mainz, Acte van Mannheim, recognitierecht, Rijnattest, Rijnloods, Rijnoeverstaat, Rijnpatent, Rijnscheepspatent, Rijnvaartcommissie, Rijnvaartpolitiereglement, Rijnvaartrechtbank, scheepsmanifest, vlotverklaring, vrijhaven, Weener congresacte, enz.





~Rijnvaartacte:
1> zie: Acte van Mainz.

2>

herziene rijnvaartacte

zie: Acte van Mannheim.





~Rijnvaartbelang:
mogelijk voordeel dat men heeft bij het functioneren van de Rijnvaart.





~Rijnvaartbiljet:
zie boordgeld.





~Rijnvaartcommissie:
lager uitvoeringsorgaan van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart.





~Rijnvaartgeld:
zie boordgeld.





~Rijnvaartgerecht:
de gehele instelling die de rechtpleging van de Rijnvaartwetten uitvoert.





~Rijnvaartgeschil:
verschil van mening over hoe bepaalde passages uit verdragen in bepaalde gevallen uitgelegd moeten worden. Deze geschillen bij het Rijnvaartgerecht van de betreffende oeverstaat aanhangig gemaakt worden.





~Rijnvaarthoogte:
vrije onderdoorvaarthoogte van de (meeste) vaste bruggen op de Rijn, IJssel, Waal, Maas en op de kanalen als het Amsterdam-Rijnkanaal. Deze is vastgesteld op minimaal 9,1m boven de hoogst bevaarbare waterstand.





~rijnvaartlek:
het feit dat bevrachtingen over de Rijn, i.v.m. de Acte van Mannheim, niet onder de Evenredige vrachtverdeling viel.

De Evenredige vrachtverdeling was uitsluitend van toepassing op het binnenlandsvervoer. De Rijn en haar zijtakken (waartoe ook de Boven-Rijn, het Pannerdens Kanaal, de Neder-Rijn, Lek, Waal, Boven-Merwede, Beneden-Merwede en de Nieuwe Waterweg behoorden) vielen echter onder de Acte van Mannheim volgens welke een dergelijk systeem verboden was. Dit opende de weg om lading die vanuit of naar plaatsen gelegen aan deze wateren verladen werden, buiten het systeem van de EV te houden.

~Rijnvaartnummer:
weinig gebruikte term voor wat men in de regel het europanummer noemt.





~Rijnvaartpolitiereglement, R.P.R., RPR Reglement van Politie voor de Rijnvaart :
reglement met vaarregels geldend op de Rijn, Nederrijn, Lek, Waal, enz.
[E> Wettekst]

Het eerste internationaal geldende reglement inzake de vaart op de Rijn stamt van 16 juni 1831 het was onderdeel van de acte van Mainz. In oktober 1850 werd, door de Centrale Rijnvaart Commissie in Protocol nr. VIII het 'Policie reglement voor de vaart op deen Rijn vanaf Bazel tot in zee' vastgelegd. Dit protocol werd op 8 januari 1851 bij Koninklijk besluit (Staatsblad 2) bekrachtigd. Nadien werden de regels nog vele malen, onder andere in 1939, 1983 en 1995 herzien.

~Rijnvaartrechtbank:
speciale rechtbank die zowel in straf- als burgerrechtelijke Rijnvaartgeschillen beslist. Elke Rijnoeverstaat heeft een eigen Rijnvaartrechtbank.





~Rijnvaartreglement:
verkorte vorm van Rijnvaartpolitiereglement of hoe het op de Rijn geldende reglement op dat moment ook geheten mocht hebben.





~rijnvaartsteigers:
steigers in het Rotterdamse havengebied waar gewoonlijk de sleepschepen met bestemming Ruhrgebied ligplaats vonden.





~rijnvaartverdrag:
zie Acte van Mainz.





~Rijnvaartverklaring:
officieel document, waaruit blijkt dat er een band bestaat tussen de eigenaar van het vaartuig en het land van uitgifte. Het land van uitgifte kan alleen een zogenaamde rijnoeverstaat zijn.
Gerelateerde term; vlaggebewijs.





~rijnvaartvloot:
zie rijnvloot.





~Rijnvaartwet:
landelijke wet waarin onder meer de bepalingen voorvloeiend uit de Acte van Mannheim gestalte krijgen.





~Rijnvacantie:
zie Rijnvakantie .





~Rijnvakantie, Rijnvacantie:
een vakantie waarbij het varen op de Rijn en het verblijf aan boord van een schip een wezenlijk onderdeel van de vakantie vormt.





~rijnvloot, rijnvaartvloot:
de totale verzameling van schepen, die een geregelde rijnvaart beoefenen.





~Rijnvlot:
groot houtvlot, dat over de Rijn verplaatst wordt. Zie bij Hollander.





~Rijnvrachtschip:
groot vrachtschip dat in hoofdzaak voor de rijnvaart bedoeld is. Door leken vaak Rijnaak genoemd.





~Rijnvrachtwaag:
waag waar tot eind 19de eeuw goederen die van en naar Duitsland vervoerd werden, onder het toeziend oog van de Rijnvaartcommissie aangestelde beambten, gewogen werd. Ook Rijnwaag genoemd. Vermoedelijke opvolger van de Keulse waag.

Bron: G.C.E. Crone, Stadsplattegronden uit de Collectie Atlas Kok via Stadsarchief Amsterdam.
De Rijnwaag was in Amsterdam gesitueerd ongeveer halverwege het Entrepotdok; aan de kant van de Plantage.

~Rijnwaag:
waag waarin goederen voor de Rijn- of binnenvaart gewogen worden. Zie ook Rijnvrachtwaag.

~Rijn-zeeschip:
1> een coaster waarmee men de Rijn tot en met het Roergebied kan bevaren.

2> kruiplijncoaster.

~Rijnzeilschip:
een zeilend rivierschip van een willekeurig soort of type.

Term komt onder meer voor in de liggers van de meetdiensten.

~rijs:
1> jong dun takje, meestal van een wilg.

2> bundel van rijs of van rijshout.

3> de mate waarin de waterstand gestegen is of zal stijgen. Meestal uitsluitend gebruikt voor getijdewater. Door sommige verward met rijzing. Zie ook: was.





~rijsband:
omknoping met rijs.





~rijsbed: rijsbeslag.





~rijsbeslag, rijsbed:
samengevlochten rijs, als ondergrond voor bijv. een steenstorting, aan de voet van een dijk.





~rijsboom:
dijkversterking of oeververdediging, bestaande uit palen met daartussen rijshout.





~rijsboot:
open vaartuig gebruikt voor het oogsten en transporteren van rijs.





~rijsdam:
met (rijs)zinkstukken versterkte dam.

~Rijsdijk:
Nederlandse fabrikant van keerkoppelingen.

~rijshout:
dunne takken en twijgen van bijv. de wilg. Zie ook: wiep.





~rijspakking, rijsvulling:
vulling, van een rijsboom, met rijshout.





~rijspakwerk:
versteviging met rijshout tegen steile hellingen.





~rijsvulling:
1> rijspakking.

2> opvulling met rijshout in een zinkstuk.





~rijswaarden:
verouderde naam voor den(neboom).

De term wordt gebruikt in Staatsblad 64 van april 1952.

~rijswaring:
verouderde naam voor den. (Mogelijk alleen in Groningen en Friesland gebruikt.)





~rijswerk:
1> het werken met rijs en rijshout.

2> het geen met of met behulp van rijzen en rijshout gemaakt is.





~rijswerkersaak:
zie Sliedrechtse rijswerkersaak.





~rijszinkstuk:
zinkstuk, grotendeels bestaande uit rijzen.





~rijt:
zie bij reit.





~rijzen....: zie ook rijs.....





~rijzenbed:
laag van bijeengehouden rijshout.





~rijzing:
het verschil tussen de waterstand (bij hoog- of bij laagwater) en het reductievlak.


Volgende