De zijschroef of Lamme-vlerk, Lamme-arm aan boord van de steilsteven 'Dankbaarheid', schipper J. Visser, Zwolle. [Fotoseries] De installatie, vermoedelijk uit 1953, is gemaakt door fa. Ridderinkhof te Hasselt.
Inzender: H. Visser, (groter formaat)
De installatie wordt, via een leren drijfriem, onderdeks aangedreven door
een 2 cylinder Samofa diesel. Deze is afgesteld op 25 PK bij 1250 toeren. De overbrengverhouding is iets meer dan 2:1.
Foto: Eelke Klein, Appelscha augustus 2008. (groter formaat)
De
aandrijvende poelie zit bij de Dankbaarheid niet direct op de motor maar
deze wordt via twee V-snaren aangedreven. De derde V-snaar verzorgd de
waterpomp.
De looprichting van de drijfriem is rechtsom, de spanrol bevindt zich
dus links achter de motor en is slechts voor een klein gedeelte te zien.
Met het staaldraadje rechts kan men de spanrol lichten waardoor de
drijfriem gaat slippen en de schroef stil komt te staan.
Inzender: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
De situatie langs de andere kant van de motor bezien. Bij de blauwe pijl de spanrol en bij de rode pijl de hefboom
waarmee de spanrol, in dit geval, gelost kan worden. De rol zal zich naar beneden bewegen
waardoor de spanning op de riem zal afnemen.
Foto: Pieter Klein, Hasselt 28 juli 2007. (groter formaat)
De 'motor'poelie meet 27 cm de andere is 56 cm. De drijfriem is 15 cm
breed. Met riemverbinders is er een extra stuk tussen de riem geplaatst. De V-snaar overbrenging lijkt mij te krap bemeten om het volle motorvermogen over te brengen.
Foto: Pieter Klein, Hasselt 28 juli 2007.(groter formaat)
De leren riem loopt bovendeks over een grote poulie, hier netjes afgedekt door een kap (1). De ene zijde van de as, ook al afgedekt door een kap (2) is beschikbaar voor het aandrijven van andere dekwerktuigen. Het andere eind zit verborgen in de sleef(2) (3), die met een knevel (4) vastgezet en met een hefboom (5) naar binnen of naar
buiten geschoven kan worden. Aan het eind van de sleef zit de haakse overbrenging (6). Prominent aanwezig is het liertje waarmee de zijschroef getakeld wordt. Aan de voet daarvan het pedaal (7) waarmee de rem op de aandrijfas bediend wordt.
Nummer 8 tenslotte is de afneembare uitlaat.
Inzender: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
De sleef is uitgeschoven. In de sleef bevindt zich een soort koppeling, die moet voorkomen dat de schroef kan draaien wanneer de sleef ingeschoven is. Met de handgreep links wordt de spanrol van de drijfriem bediend. In het midden de knevel waarmee de sleef vast geklemd wordt. Aan de haakse overbrenging, de kruiskoppeling van de schroefas.
Inzender: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
Ik heb een gok gedaan naar hoe het inwendige van deze sleef er ongeveer uit
moet zien. De aandrijvende as heeft een vierkant gedeelte dat, wanneer de sleef
uit geschoven is (boven), in een vierkant gedeelte van de bus op de as van de haakse overbrenging, valt.
Is de sleef ingeschoven (onder) dan kan het vierkante gedeelte vrij in de bus ronddraaien.
Tekening: Pieter Klein.
De galg voor de zijschroef in uitgeklapte toestand. Dit kraantje is uitgerust met twee hijsdraden. De installatie kan zowel vanaf het voordek, als vanaf het achterdek gehesen worden. Aan de neergeklapte arm het steuntje waarin de schroefas in geheven toestand rust. Achter deze arm op de potdeksel een lip waarin de borgketting op juiste lengte ingehaakt kan worden.
Foto: Pieter Klein, Tjonger Friesland, 2 september 2010.(groter formaat)
De galg in ingeklapte toestand. De borgketting is hier goed te zien. Net achter de galg de met touw omwoelde 'afhouder'.
Foto: Pieter Klein, Tjonger Friesland, 2 september 2010. (groter formaat)
Eén van de nadelen van de zijschroef is ook dat men makkelijk vuil en waterplanten in de schroef krijgt. Een voordeel is dat je ze er ook weer makkelijk uit krijgt! Het houten settelboord is hier op de voorgrond goed te zien.
De brogketting en de afhouder zijn op de achtergrond te zien.
Foto: Pieter Klein, Tjonger Friesland, 2 september 2010. (groter formaat)
De bediening in de stuurhut.
Links: Bovenaan de manette of wel 'Het Gas' (gele pijl), daar onder het pedaal,
waarmee de spanrol bij de motor bediend wordt (rode pijl) met links daarvan een borgklep (paarse pijl). Dit alles wanneer de schroef in zijn werk gesteld is.
Rechts: Het pedaal is ingetrapt; de aandrijving is losgekoppeld van de motor. Hij staat dus uit zijn werk.
Inzender: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
De kabels lopen aan de andere zijde van het stuurwerk over twee schijven, onder de vloer door, weer naar twee schijven en dan naar de hoek van de roef..
Foto: Pieter Klein, Appelscha, 1 augustus 2008.(groter formaat)
Het liertje op de achterkant van de roef.
Op de hoek van de roef drie schijven die de staaldraden, twee uit de stuurhut en één van het liertje, voor de 'afstandsbediening' geleiden.
Foto: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
De draden worden netjes door een pijp langs de den geleid. Die van de lier gaat via een schijf langs de galg omhoog.
Foto: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
De over gebleven twee staaldraden; gas en koppeling verdwijnen
via een dekblok
naar beneden.
Foto: Han Visser. Zwolle, februari 2007.
En tenslotte het geheel in bedrijf.....
Film: Pieter Klein, Opsterlandse Compagnonsvaart, 2 september 2010.
