BINNENVAARTTAAL

de binnenvaart encyclopedie op internet

Kookherften en dergelijke

In de kleine roefjes bestond de keuken vaak uit niet meer dan een hoekje met een vast kastje met daaop een zinken teiltje en er tegenover een kolenfornuis. Zorgde het fornuis in de winter nog voor een aangename warmte in de zomer was dat anders. Opdat men de geuren van het koken en de warmte van het fornuis makkelijker kwijt kon raken, stond het fornuis vaak dicht bij de uitgang. Op sommige schepen had de 'keuken' soms zelfs zijn eigen deurtjes naar buiten.
Foto: F. Logghe, Rotterdam, november 2007.(groter formaat)

Wie er plaats en geld voor had plaatste in de zomermaanden het kolenfornuis in een kookkast of kombuis aan dek. Deze verdwenen langzamerhand weer toen petroleum van betere kwaliteit en beter verkrijgbaar werd. Dan brachtten petroleumstelletjes een bruikbaar alternatief gedurende de warme maanden. (Het gebruik van flessengas voor het koken aan boord van schepen is iets wat pas in de jaren vijftig opgang vond.)
Kopie oude advertentie ingezonden door Theo Hoogmoed.(groter formaat)

Een plaatje waar veel op te zien is, maar het opvallendste is toch de kookkast op dit stalen paviljoenscheepje. Paviljoenscheepjes hadden vaak wel erg weinig ruimte en het werd er snel warm. Een tentje over paviljoen en achterdek zorgt voor schaduw en beschermt tegen de regen.
Fotofragment Jacob Olie, Amstel Amsterdam juli 1900.
Bron Stadsarchief Amsterdam, bestand: 10019A000301. CC0-BY. (groter formaat)

Wasdag of (persoonlijke) schoonmaak?
Ook een plaatje waar het nodige op te zien is,
maar het opvallendste is toch ook hier het kombuis.
Foto (fragment): Hugo van Gelderen, augustus 1964.
Bron: Nationaal Archief, bestand: 916-8103 PD. (groter formaat)

Een kookherft, geflankeerd door twee gewone herften, aan boord van een spits.
Foto: Huddie Klein, Amersfoort maart 2011. (groter formaat)

Een zelfde soort kookherft zien we hier, alleen is deze een eindje verhoogd.
Foto: Pieter Klein, Schellingwoude, eind jaren 70.

Eigenlijk een kookherft, maar de naast gelegen herften ontbreken. In plaats daarvan zien we aan weerszijde hemellichten. Waarschijnlijk zijn die van de machinekamer. Het geheel bevindt zich tegen de achterwand van de stuurhut op de spits 'Alyv'
Foto: F. Logghe. (groter formaat)

De kookherft (4) verwerkt in de machinekameropbouw van de sleepboot 'Hiljo' van Schipper de Jong. [Verklaring cijfers]
Foto: Pieter Klein, Sneek, 2002. (groter formaat)

Bij spitsen zien we vaak tegen de achterwand van de stuurhut een complete uitbouw, die uit afzonderlijke afdelingen bestaat. Een naam hiervoor is nog steeds niet bekend. Maar misschien noemen onze zuiderburen het een tabernakel. Hier zien we links een soort kookherft, in het midden een hemel- of schijnlicht voor het achteronder (denk ik) en rechts waarschijnlijk een berging (mogelijk in gebruik als een soort gasherft). Boven het achterdek de pijpen waardoor de ketting van het stuurwerk loopt. Let trouwens op de zeer fraaie stuurbovenbouw! van de 'Alphons'.
Foto: F. Logghe. (groter formaat)

Het 'tabernakel' in een andere vorm. De middelste kast is waarschijnlijk de kookherft. Bij deze en vele andere spitsen heeft men boven het achterdek een afdak aangebracht, zodat men droog kan staan tijdens de bereiding van de warme hap.
Foto: F. Logghe, Gent, 9 mei 2006. (groter formaat)

Een mooie kookherft met klokgewelf op een Luxe-motor te Londen. Let ook op de fraaie stuurhut met regenplank. en de, aan dek, geklonken bolders.
Foto Frederic Logghe 19 december 2005. (groter formaat)

Moest men op de vorige Luxe-motor waarschijnlijk een afstapje maken, of zittend koken, hier is het klokgewelf zo hoog dat men waarschijnlijk wel stahoogte heeft. In een dergelijk geval spreekt men ook van kombuis of in Vlaanderen alweer van tabernakel. De kap boven op, kuif, kap of wulf genoemd, is vermoedelijk iets van latere datum.
Foto Frederic Logghe, Amsterdam 13 april 2007. (groter formaat)

Elders is dat anders opgelost. Eerst verhoogde men het kookherft opdat potten en pannen droog bleven, later verbreedde en verhoogde men de herft nog verder zodat men zelf ook droog stond. Men spreekt dan wel van een kook- of stookhut, soms van een kombuis.
Hier wordt de kookhut (7) gesierd met de scheepsnaam. Verklaring cijfers.
Foto: Pieter Klein, Kolmeersland, 2002. (groter formaat)

Bestandsrevisie december 2020

Sitemap

© 1997-heden; Vereniging 'De Binnenvaart', Dordrecht. Redactie: Pieter Klein, Amsterdam.
De rechthebbenden kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor de gevolgen van het gebruik van deze site,
noch voor de gevolgen van het gebruik van de in deze site opgenomen links!
Deze site gebruikt cookies!
Zonder toestemming vooraf, is gehele of gedeeltelijke overname van enig deel uit 'Binnenvaarttaal' verboden! Veel inzenders zullen echter een verzoek tot het (her)gebruik van het getoonde materiaal inwilligen. (meer informatie)
Kopieën naar Facebook, Pinterest, en andere doorgeefluiken zijn echter niet toegestaan!

Deze site is geoptimaliseerd voor een resolutie van 1024x768 px.,

U wordt verzocht eventuele gebreken te melden! (meer informatie)

Mijn dank gaat uit naar ALLEN, die mij met deze site helpen of geholpen hebben.

Pieter Klein:
Redacteur, auteur, ontwerper en webmaster.

Statistieken