Aanvullingen en correcties zijn welkom.




Een bijdrage van H. Visser, Zwolle.

De Historie.

In 1936 liet schipper Hein Danser uit Meppel, geboren te Genemuiden, een grootzeil en een fok maken door zeilmaker Wouda, wiens bedrijf bij de Meppelersluis in Meppel was gevestigd.
Zeilmaker Wouda stond bekend als een goed vakman. Hij kon bogen op een familietraditie in zeilmaken sinds 1780! De familie is in het bezit van een Zeilmakerboek, waarin 8 generaties zeilmakers aantekening hebben gemaakt over de verstrekte opdrachten en de vervolgens door hen afgeleverde zeilen.



Het zeilmaken was tot 1950 uitsluitend handwerk. De huidige zeilmaker ( 85 jaar) is in 1940 bij zijn vader in de zeilmakerij gekomen. Hij heeft als jongen nog meegewerkt om deze zeilen te naaien. Zijn grootvader had in 1912 weliswaar een zeilmakers-naaimachine gekocht, maar de schippers wilden nog uitsluitend handgenaaide zeilen op hun schip. De reden daarvoor is dat handgenaaide steken sterker zijn omdat het stiksel door het doek gaat en dat het stiksel bij een machinaal vervaardigd zeil – zoals we die nu alleen nog kennen – aan een kant op het doek ligt.


Het met de hand vervaardigen van zeilen voor de binnenvaart en de zeevaart was een werk dat letterlijk met bloed, zweet en tranen gepaard ging.
Het zware canvas zeildoek werd tot in de jaren 30 in een beperkt aantal weverijen in Nederland vervaardigd. Men zegt dat het beste zeildoek door Seypestein in Krommenie (Zaanstreek) werd vervaardigd. Tussen 1930 en 1940 werd er ook zeildoek uit Engeland geimporteerd, maar dat was volgens de kenners losser van structuur.
De banen zeildoek werden op het oog aan elkaar genaaid. Vooraf werd een berekening gemaakt over hoever de zelfkanten van het doek over elkaar heen dienden te liggen om de gewenste bolling (vorm) in het zeil te krijgen. E.e.a. werd met potloodstrepen op het doek aangegeven. Sporadisch werd een grote “speld” door de banen gezet.
Er was geen grote werkplaats aanwezig om het doek uit te leggen. De zeilmaker zat op zijn “zeilmakersbankje” in een kleine ruimte. Naarmate het zeil groeide werd de zeilmaker steeds verder omgeven door een grote hoop stijf doek.
Het duurde enkele weken voordat een grootzeil klaar was. Wouda gaf aan dat elke nieuwe dag gepaard ging met wel meer dan een uur pijn lijden, voordat je je vingers niet meer voelde.
En niet stiekem een tangetje pakken om de naald door het doek te trekken! Zijn vader zei: je schiet er niets mee op en zo leer je het nooit.



Het tuig van schipper Danser is 242 el groot. Dit is geen vierkante meter maat, zoals we nu gewend zijn de grootte van een zeil uit te drukken. De El is een oude lengtemaat en in Nederland voor stoffen gemiddeld 69,4 cm groot. In deze zeilen is dus 168 meter doek van 60 cm breed verwerkt.
Een zeilnaald is gemiddeld 8 cm lang. Een goede stevigheid wordt bereikt met 11 steken op een naald. In een meter gaan bijna 13 naalden. Dat is dus 142 steken op een meter. 168 meter maal 142 steken aan twee zijden en dat dubbel is 95424 steken in het doek en dan nog lijken betekent 120.000steken op dit tuig gezet!!

Maar het eindresultaat mag er zijn. In het werfboek staat vermeld dat het tuig “Uitstekend stond”!

Hoe is dit tuig bewaard gebleven?

In 1939 zijn deze zeilen bij de zeilmaker achtergelaten om ze na te zien of te tanen. We constateren ook dat er in de fok een klein stukje naad met de machine is versteld, een soort “ APK” zullen we maar zeggen, wanneer dat precies gebeurt is, is helaas niet duidelijk.
Schipper Danser had inmiddels zijn schip al wel van een motor voorzien, zoals we op de krantefoto kunnen waarnemen.
Volgens kleinzoon Hein heeft schipper Danser het zeil tijdens de oorlog aan boord. Als hij eind jaren veertig (47 of 49) grind gaat varen wordt het zeil eerst bij een boer en later bij zeilmaker Wouda achtergelaten en is het tuig op de zolder bij de zeilmaker blijven liggen.

In 2009 besloot zeilmaker Wouda om kleiner en gerieflijker te gaan wonen. Bij het langzaam aan uitruimen van de zeilmakerij kwam het tuig weer tevoorschijn. Met het labeltje er nog aan!

De familie Danser is geen onbekende in de Zee- en Binnenvaart, diverse familieleden bevaren schepen of hebben een beroep dat een duidelijke relatie met de scheepvaart heeft. Zo was een andere kleinzoon Hein de oprichter van 'Danser Container Line BV', maar dat is een ander verhaal.

Tot slot:

Het tuig werd overgedaan aan een schipper van een Historisch Binnenvaartschip, waarop dit tuig echter niet gevoerd kan worden. Voor deze foto's werd daarom de 'Verwisseling' van J. Meijer geleend. Het zeil werd op vakkundige wijze door de oude zeilmaker en zijn kleinzoon gehesen.
Bij het na 70 jaar weer voor het eerst uitrollen en hijsen bleek het tuig in perfekte staat te verkeren. Alle onderdelen tot aan de marllijn aan toe waren nog steeds gebruiksklaar.
Vakmanschap is Meesterschap!!!
Het grootzeil meet 9,92m langs de giek, 10m langs het achterlijk, 3,46m langs de gaffel en heeft een hijs van 7,5m.
Indien er een passend schip voorhanden is, zal het tuig op diverse nautische evenementen getoont worden.

 
Han Visser, Zwolle.





Sitemap




Statistieken