BINNENVAARTTAAL

de binnenvaart encyclopedie op internet

Over de historie van dit stoombeurtschip ligt een sluier van geheimzinnigheid. In tegenstelling van wat er anno 2011 op de website van dit schip gezegd wordt, is dit niet de oude 'Stânfries X' welke rond 1912 bij scheepswerf en machinefabriek 'voorheen Botje, Ensing & Co' gebouwd werd. Volgens welingelichte kringen is dat schip, wat later 'Wijmerts' ging heten, gesloopt. Ook het gerucht dat het de 'Dokkum I', de voormalige Leeuwardense 'stoomboot van Sinterklaas' zou zijn, blijkt niet te kloppen. Afgaande op de teboekstelling '566 B Rott 19?? moet het de voormalige 'Drachten I' geweest zijn. Maten en historie stemmen ook het beste overeen.
De Drachten I werd in 1909 bij van der Giessen aan de Stormpolder, Krimpen aan de IJssel gebouwd. Dit stoomschip mat 31,35 x 5,40 x 1,2 meter. Rond 1950 wordt het schip omgebouwd tot motorschip en verlengd tot circa 35,5 meter. De ingebouwde motor was een Bolnes 3HS-1 die later (in 1950?)
door een Deutz SF 716: 180 pk vervangen werd.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 10 september 2009. (groter formaat)

De opdrachtgever voor de bouw was vermoedelijk de "Nieuwe Leeuwarder Stoomboot Maatschappij". Het schip ging door fusies e.d. vervolgens over in handen van de rederij "Holland Friesland", de latere "NV Rederij Stânfries" (1933) en weer later, in 1948, de rederij "van der Schuijt, Van der Boom en Stanfries NV.". (meer..)
In 1954, sommigen zeggen 1965, werd het schip verkocht aan Firma 't Hart & Zonen, een classificeerbedrijf, en ging toen 'Leni' heten. Na vele omzwervingen kwam het schip uiteindelijk bij een sloperij in Sneek terecht. Het werd in 2002 door de 'Stichting Stânfries' aangekocht en vervolgens 'gerestaureerd' naar het uiterlijk van de oude 'Stânfries X'.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 10 september 2009. (groter formaat)

Na een grondige opknapbeurt, waarbij het schip, ongeveer vanaf de onderzijde van het berghout af weer opgebouwd werd, ziet het schip er weer redelijk ouderwets uit. De huidige(2010) thuishaven is de museumhaven van Leeuwarden.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 23 augustus 2009.(groter formaat)

Het is aan de bouw van het schip duidelijk te zien dat het schip ook het onstuimige water van Zuiderzee en Waddenzee moest kunnen trotseren. De 'Drachten I' had oorspronkelijk echter geen 'paviljoen' maar gewoon een open achterdek.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 23 augustus 2009. (groter formaat)

Het achterschip toont de vormen die we eerder bij zeegaande vissersschepen, dan bij beurtschepen verwachten. Ik kan voor de achterste verblijfsruimte geen ander woord dan paviljoen verzinnen.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

Opdat men in het vooronder wat meer stahooogte zal hebben, is het voordek verhoogd. De deksprong is naar mijn mening niet hoog genoeg om van een bakdek te spreken.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

Zoals bijna alle beurtschepen in het stukgoedvervoer heeft ook dit schip een eigen laad- en losinstallatie. De vormgeving van de mastkoker lijkt niet helemaal authentiek en de benodigde lieren ontbreken.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

De liggende Deutz staat er een beetje nutteloos bij daar op het dek.
Het hijstuig straalt niet de degelijkheid uit die men van installaties uit die tijd mag verwachten. Waarom men giekbanden rond de stalen laadboom aangebracht heeft is me ook een raadsel. Het rammelblok dat aan de lummelpot bevestigd is zal tegen de laadboom slaan.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 21 september 2010.(groter formaat)

De zeer fraaie stuurhut behoeft jaarlijks natuurlijk wel het nodige onderhoud. Afgaande op oude foto's bezat de 'Drachten I' vroeger een open stuurstelling.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

De stuurhut van de echte Stanfries (zonder dakje op de A) X stond oorspronkelijk op een onderbouw zonder afgeschuinde hoeken. De koelkast bezat natuurlijk geen koekoek en verlaagde zich achter de luchthapper. Daar lijkt een luik te zijn. De reling op het 'paviljoen' had twee onderrelingen. Het hijstuig had slechts één laadboom, pas laterkwam er een tweede. Het voorschip had een scherper model.
Fotograaf: Onbekend, Groningen ca. 1912. (groter formaat)

De achterkant van de koelkast met het hemellicht of koekoek en de voorkant van het 'paviljoen' met aan bakboord naast de deur het brandmerk 566 B Rott 1926.
Binnen gezeten heeft men niet veel uitzicht! Vermoedelijk was de ruimte dus niet bestemd voor passagiers.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

De hoge schoorsteen kan achterover geklapt worden. De contragewichten  komen dan naar voren, maar daar staat de stuurhut! Dus wel eerst even beide schuifdeuren, die in de achterwand zitten, openzetten.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

In de verschansing zaten laadpoorten. De aanwezigheid daarvan heeft men met een opgelaste strip geïmmiteerd.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

Het schip heeft een sterk achterovervallend hek. Het berghout loopt, voor het mooi, wel gewoon door.
Alhoewel het eindresultaat er best zijn mag, vinden lang niet alle terzakekundigen dat dit schip terecht het predicaat 'varend monument®' gekregen heeft. Van de oude romp van de Drachten I is slechts het onderste gedeelte overgebleven. Wat men op die romp geplaatst heeft kan hooguit doorgaan voor een redelijk geslaagde imitatie van de Stanfries X. De toestand van het hijstuig anno 2011 haalt de waarde van het geheel echter sterk naar beneden.
Foto: Pieter Klein, Leeuwarden 13 september 2009. (groter formaat)

Noten:
Vereniging De Binnenvaart geeft voor Stanfries X  eu-nummer 2300566 = teboekstelling 566 B Rott 19??. Daar vanuitgaande komt volgens de liggers van de meetdienst alleen de 'Drachten I' als oorspronkelijk vaartuig in aanmerking.

1.
De naam Stanfries X hoort bij een schip in 1912 gebouwd bij Botje Ensing & Co. Stoommachine 24pk. Dit schip gaat later Wijmerts heten. Het is teboekgesteld als 15 B Leeuwarden 1926 en is naar men zegt inmiddels gesloopt.

Meetbrieven G1291N, G4031N..

2
De Dokkum I is in de liggers alleen bekend met teboekstelling 567 B Rott. Het schip is gebouwd bij vd Giessen, Stormpolder, Krimpen ad IJssel in 1899 en was voorzien van een 20pk stoommachine. Latere naam 'Merwede'.

Meetbrieven R415N, G3926N.

3
Teboekstelling 566 B Rott hoort bij het schip Drachten I dit schip werd in 1909 in de Stormpolder, Krimpen ad IJssel gebouwd. In 1950 wordt dit schip overgemeten. Het is dan verlengd en een motorschip geworden. Latere namen 'Leni' en 'Zwette".

Meetbrieven R3638N, R3852N, G7935N.

Het is dus dit schip wat de huidige Stanfries X is.

De meetbrieven geven als jaartal voor het brandmerk zowel 1929, als 1926. Een foto waarop het brandmerk met enige moeite leesbaar is toont 1926.

De rederij met de naam 'Stânfries' heeft van 1933 tot 1948 bestaan. Na die tijd komt de naam nog wel voor in de naam van de rederij  "Van der Schuyt, van der Boom en Stanfries N.V."